KÖK HARFLER: أ ث ث
ANLAM:
أَثَّ : Miktarı çok olmak, bol olmak, sayısız olmak; büyümek ya da genişlemek.
AÇIKLAMA:
أثَاث kelimesi, evin çok olan eşyasına denir. Bunun aslı أَثَّ fiilinden gelmektedir ve “çoğaldı, birbirine geçti” demektir. Eğer bir mal çok ise, onun tümüne أَثَاثٌ adı verilir. Bu kelimenin, مَتَاع (eşya) gibi, kendi kökünden tekili yoktur. Yani, esâs, onun çoğul şeklidir.
DİĞER BAZI TÜREVLER:
اَثَّ (geniş zamanlı يَاَثُّ ve يَئِثُّ ve يَؤُثُّ mastar isim اَثَاثًا ve اَثَاثَةً ve اُثُوثًا) : Miktarı çoktu, boldu ya da sayısızdı veya öyle oldu; büyüdü ya da genişledi.
اَثَاثٌ : Mallar ya da bir evin kapları ve eşyaları; evdeki yemekler; develer, koyunlar, keçiler, atlar, kap-kacak ve eşyalardan oluşan tüm mallar. Aynı zamanda bolca mülk anlamına da gelir.
نِسَاءٌ أَثَايِثُ : Çokça hamile kalan kadın (Bu ifâdede sanki onların üzerinde bir yük var diye düşünülmüştür).
تَأَثََّثَ فُلاَن deyimi, bir kişinin ev eşyası aldığını anlatır.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| أَثَاثٌ | isim | 2 | Çok mal, ev eşyası. (Bu lafız her çeşit ev eşyasına denilir). | 16/80 |
|
| Toplam | 2 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Ess | أَثّ | Azim ve firavan olan nebat ve sair nesne. Sık, gür. Otun veya saçın çok ve sık olup birbirine dolaşması. | Çoğul: İsâs, Esâis |
| Esâs | أَثَاث | Ev eşyası. Eve ait lüzumlu şeyler. |
|
| *Azmak | ——— | 1: Taşkınlıkta ileri gitmek, kötülüğünü artırmak. 2: Deniz, ırmak vb. kabarmak, taşmak. 3: Yara, hastalık etkili, tehlikeli duruma gelmek. 4: Bitkiler, aşırı büyümek. |
|
*Ess kelimesi, “bitkilerin aşırı büyümesi, azması, irileşmesi” anlamındadır. Azmak fiili de bu kökten türemiştir. “S” sessiz harfi “z”ye dönüşmüştür (Türkün Dili Kur’an Sözü).
Nişanyan Sözlük “azmak” kelimesinin eski Türkçe kökenli olduğunu söyler.
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
أَثَاثٌ : İsim.
| 16:80 | وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا |
| Diyanet Meali: | Onların yünlerinden, yapağılarından ve kıllarından ev eşyası ve geçimlikler meydana getirdi. |
| 19:74 | وَكَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثَاثًا وَرِئْيًا |
| Diyanet Meali: | Biz onlardan önce, mal mülk ve görünümü daha güzel olan nice nesilleri helâk ettik. * |