س ر ع

KÖK HARFLER: س ر ع

ANLAM: 

سَرِعَ : Çabuk, hızlı, atik olmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnek
سَارَعَfiil-III9Sürat gösterdi, çabucak yaptı, yuvarlandı5/62
اَسْرَعُisim2Çok süratli, en hızlı10/21
سَرِيعٌisim10Süratli, hızlı, çabuk13/41
سِرَاعٌisim2Süratli, hızlı, çabuk 50/44

Toplam23

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • أَسْرَعَ
  • سُرْعَةٌ
    • اِسْرَاعٌ > bu kök

Zıt Manada Kelimeler

  • أَسْرَعَ
  • سُرْعَةٌ
    • تَقَاعُسٌ

AÇIKLAMA:

SÜR‘AT ile ‘ACELE kelimeleri arasındaki fark

( س ر عع ج ل )

Sür’at, “öne geçilmesi gerektiğinde öne geçme” anlamına gelir ve bir övgü nitelemesidir. Zıddı olan ibtâ’ (yavaş hareket etme ve gecikme) ise bir yergi nitelemesidir. ‘Acele, “öne geçilmesi gerekli olmayan konularda öne geçmek” anlamına gelir ki, kötülenmiş bir niteliktir. Zıddı ise enât (ağır hareket etmek) kelimesidir ve bu da övülen bir niteliktir.  (Farklar Sözlüğü 298) Bknz: ( ع ج ل )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Serî’ سَرِيع Çabuk, hızlı. Az vakitte çok iş yapan.
Sirâ’ سِرَاع Hızla gitmek, acele etmek.
Esra’ أَسْرَع Daha çabuk.
Sür’at سُرْعَة Hızlılık, çabukluk.
Tesrî’ تَسْرِيع Çabuklaştırma, hızlandırma.
Müsâraa مُسَارَعَة Acele etmek. 
İsrâ’ إِسْرَاع Hızlandırmak. Sür’atlendirmek.
Müsri’ مُسْرِع Sür’at ve hız veren, acele ettiren.
Mütesâri’ مُتَسَارِع Çabucak.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

سَارَعَ : Fiil-III.

3:114وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُولَٰئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ
Diyanet Meali:Hayır işlerinde birbirleriyle yarışırlar. İşte onlar salihlerdendir.
3:133وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ
Diyanet Meali:Rabbinizin bağışına koşun.
3:176وَلَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ
Diyanet Meali:Küfürde yarışanlar seni üzmesin.
5:41يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ
Diyanet Meali:Ey Peygamber! Küfürde yarışanlar seni üzmesin.
5:52فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ
Diyanet Meali:İşte kalplerinde bir hastalık (nifak) bulunanların, onların arasında koşup durduklarını görürsün.
5:62وَتَرَىٰ كَثِيرًا مِنْهُمْ يُسَارِعُونَ فِي الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
Diyanet Meali:Onlardan çoğunun günahta, düşmanlıkta, haram yemede birbirleriyle yarıştıklarını görürsün.
21:90إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا
Diyanet Meali:Onlar gerçekten hayır işlerinde yarışırlar, (rahmetimizi) umarak ve (azabımızdan) korkarak bize dua ederlerdi.
23:56نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ
Diyanet Meali:Onların iyiliğine koştuğumuzu mu sanıyorlar?
23:61أُولَٰئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ
Diyanet Meali:İşte bunlar hayır işlerine koşuşurlar ve o uğurda öne geçerler. *

اَسْرَعُ : İsim.

6:62أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ
Diyanet Meali:İyi bilin ki hüküm yalnız O’nundur. O, hesap görenlerin en çabuğudur.
10:21قُلِ اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْرًا إِنَّ رُسُلَنَا يَكْتُبُونَ مَا تَمْكُرُونَ
Diyanet Meali:De ki: “Allah, daha çabuk tuzak kurar.” Şüphesiz elçilerimiz (melekler) kurmakta olduğunuz tuzakları yazıyorlar.

سَرِيعٌ : İsim.

2:202أُولَٰئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:İşte onlara kazandıklarından bir nasip vardır. Allah, hesabı pek çabuk görendir. *
3:19وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Kim Allah’ın âyetlerini inkâr ederse, bilsin ki Allah hesabı çok çabuk görendir.
3:199أُولَٰئِكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Onlar var ya, işte onların, Rableri katında mükâfatları vardır. Şüphesiz Allah, hesabı çabuk görendir.
5:4وَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Onu (av için) salarken üzerine Allah’ın adını anın (besmele çekin). Allah’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz Allah, hesabı çabuk görendir.
6:165إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
Diyanet Meali: Şüphesiz Rabbin, cezası çabuk olandır. Şüphe yok ki O, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.
7:167إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
Diyanet Meali:Şüphesiz Rabbin, elbette cezayı çabuk verendir. Şüphesiz O, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.
13:41وَاللَّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Allah, hükmeder. O’nun hükmünü bozacak hiçbir kimse yoktur. O, hesabı çabuk görendir.
40:17لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Bugün asla zulüm yoktur. Şüphesiz Allah, hesabı çabuk görendir.
14:51لِيَجْزِيَ اللَّهُ كُلَّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Allah, herkese kazandığının karşılığını vermek için böyle yapar. Şüphesiz Allah, hesabı çabuk görendir. *
24:39وَوَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ
Diyanet Meali:Ancak Allah’ı yanında bulur da Allah onun hesabını tastamam görür. Allah, hesabı çabuk görendir.

سِرَاعٌ : İsim. Masdar. Mufâale Bâbı (III. Bâb).

50:44يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعًا ذَٰلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ
Diyanet Meali:O gün yer, onların üzerinden süratle yarılıp açılır. Bu, (hesap için) bir toplamadır, bize göre kolaydır. *
70:43يَوْمَ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعًا
Diyanet Meali:Mezarlarından süratle çıkacakları o günü hatırla!