KÖK HARFLER: ج ذ و
ANLAM:
جَذَا : Bir şeyin üzerinde sebatla durmak. Dizleri üzerine oturmak.
AÇIKLAMA:
جَذْوَةٌ ve جِذْوَةٌ : Alevlendikten sonra, odundan geriye kalan kısım. Çoğulu جِذَىّ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ …yahut bir ateş koru… (28/29).
El Halil şöyle demiştir: جَذَا-يَجْذُو ile جَثَا-يَجْثُو kullanımı eş anlamlıdır. Fakat جَذَا fiili “bir yere yapışıp kalma (لُزُوقٌ)” anlamına daha fazla delalet eder. Mesela “kene, devenin yan tarafına şiddetli bir şekilde veya sıkıca yapıştı” anlamında جَذَا الْقُرَادُ فِي جَنْبِ الْبَعِير denir.
أَجَذَتِ الشَّجَرَةُ : Ağaç bir جِذْوَةٌ (kök) sahibi haline geldi, kök saldı. Bir hadiste şöyle geçer: كَمَثَلِ اْلأُرْزَةِ اْلمُجْذِيَةِ : …kök salmış çam ağacı gibidir.
رَجُلٌ جَاذٍ : Kulacı toplu halde duran adam. Bununla sanki ellerinin birer جِذْوَةٌ (kök) gibi olduğu söylenmek istenir. Dişil kullanımı ise اِمْرَأَةٌ جَاذِيَةٌ şeklindedir. (Müfredât)
DİĞER BAZI TÜREVLER:
جَذَا (geniş zaman يَجْذُو mastar isim جَذْوٌ):
جَذَا عَلَى الشَّىْءِ : Anlamları: (1) Bir şeyin üzerinde sebatla durdu; (2) dizleri üzerine oturdu.
جَذْوَةٌ ve جِذْوَةٌ ve جُذْوَةٌ : Bir kor veya ateş koru; yanmayan kalın bir çıra parçası; bir ateş parçası; kor veya alev almış kor; bir ucu kor olan dal parçası.
جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ : Ateşten bir kor (28:29).
فُلَانٌ جُذْوَةُ شَرٍّ : Böyle biri bozguncudur ya da fitne/fesatın bir parçasıdır.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| جَذْوَةٌ | isim | 1 | Alevli kor | 28/29 |
|
| Toplam | 1 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir.
| Cezve | جَذْوَة | Kahve pişirmeye yarayan, saplı, küçük kap. |
Cezve kelimesi aslında “alevli yanmadan sonra kalan korlaşmış odun” anlamındadır. (Müfredât) Türkçede kullanılan cezve kelimesi de buradan gelmektedir.
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
جَذْوَةٌ : İsim.
| 28:29 | لَعَلِّي آتِيكُمْ مِنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ النَّارِ لَعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ |
| Diyanet Meali: | Umarım oradan size bir haber ya da ısınmanız için ateşten bir kor getiririm. |