ع ر ش

KÖK HARFLER: ع ر ش

ANLAM: 

عَرَشَ : Tahtadan bir yapı inşa etmek ya da kurmak. Evin çatısını dikmek. Birinin ense köküne vurmak.  

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek
عَرَشَ fiil-I 2 Kurdu, dikti, çardak yaptı, hazırladı 7/137
عَرْشٌ isim 29 Taht, Arş-ı ilahi, dam, çatı, tavan, çardak 27/23
مَعْرُوشٌ isim 2 Kurulan, dikilen, çardaklı olan 6/141

Toplam 33

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

  • عَرْشٌ (a)
    • كُرْسِيُّ الْمُلْكِ > bak: ك ر س
    • سُدَّةُ الْحُكْمِ > bak: س د د
  • عَرْشٌ (b)
    • عِمَادٌ > bak: ع م د
    • عُمْدَةٌ > bak: ع م د
    • دِعَامَةٌ
  • عَرْشٌ (c)

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Arş عَرْش 1: İslam inanışına göre göğün en yüksek katı. 2: Gölgelik. 3: Kürsü, taht, yüce makam. Çoğulu: Urûş
Ma’rûş مَعْرُوش Üstü çardak şeklinde yapılı bina. 

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

عَرَشَ :  Fiil-I. 

7:137وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ
Diyanet Meali:Firavun ve kavminin yaptıklarını ve (özenle kurup) yükselttiklerini yerle bir ettik.
16:68أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ
Diyanet Meali:(Rabbin, bal arısına şöyle ilham etti:) “Dağlardan, ağaçlardan ve insanların yaptıkları çardaklardan (kovanlardan) kendine evler edin.”

عَرْشٌ : İsim. Çoğulu: عُرُوشٌ

2:259أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَىٰ قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا
Diyanet Meali:Yahut altı üstüne gelmiş (ıpıssız duran) bir şehre uğrayan kimseyi görmedin mi?
7:54ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ
Diyanet Meali:(Şüphesiz sizin Rabbiniz) … sonra Arş’a  kurulan, geceyi gündüze katan …dır
9:129عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ
Diyanet Meali:“Ben ancak O’na tevekkül ettim. O, yüce Arş’ın sahibidir.”
10:3ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ
Diyanet Meali:(Şüphesiz ki Rabbiniz, gökleri ve yeri altı gün içinde, altı evrede yaratan) sonra da Arş’a  kurulup işleri yerli yerince düzene koyan Allah’tır.
11:7وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
Diyanet Meali:O, hanginizin amelinin daha güzel olacağı konusunda sizi imtihan için, henüz Arş’ı su üstünde iken (gökleri ve yeri altı gün içinde, altı evrede yaratandır).
12:100وَرَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَخَرُّوا لَهُ سُجَّدًا
Diyanet Meali:Ana babasını tahtın üzerine çıkardı. Hepsi ona (Yûsuf’a) saygı ile eğildiler.
13:2ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ
Diyanet Meali:(Allah, gökleri gördüğünüz herhangi bir direk olmadan yükselten) sonra Arş’a  kurulan, güneşi ve ayı buyruğu altına alandır.
17:42إِذًا لَابْتَغَوْا إِلَىٰ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلًا
Diyanet Meali:(De ki: “Eğer onların iddia ettiği gibi, Allah’la beraber başka ilâhlar olsaydı) o zaman o ilâhlar da Arş’ın sahibine ulaşmak için elbette bir yol ararlardı.
18:42فَأَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلَىٰ مَا أَنْفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا
Diyanet Meali:(Yıkılmış) çardakları üzerine çökmüş hâldeki bağına yaptığı harcamalar karşısında ellerini oğuşturuyordu.
20:5الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ
Diyanet Meali:Rahmân, Arş’a  kurulmuştur. *
21:22فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ
Diyanet Meali:Demek ki, Arş’ın Rabbi Allah, onların nitelemelerinden uzaktır, yücedir.
22:45وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا
Diyanet Meali:Halkı zulmetmekteyken (helâk ettiğimiz), böylece duvarları, çökmüş çatılarının üzerine yıkılmış (nice memleketler, nice kullanılmaz kuyular, nice muhteşem saraylar vardır!)
23:86قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ
Diyanet Meali:De ki: “Yedi kat göklerin Rabbi, büyük Arş’ın Rabbi kimdir?” *
23:116فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ
Diyanet Meali:Gerçek hükümdar olan Allah, yücedir. O’ndan başka hiç ilâh yoktur. O, şerefli ve yüce Arş’ın Rabbidir. *
25:59ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَٰنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا
Diyanet Meali:(Gökleri ve yeryüzünü ve ikisi arasındakileri altı gün içinde altı evrede yaratan), sonra da Arş’a  kurulan Rahmân’dır. Sen bunu haberdar olana sor!
27:23وَأُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ
Diyanet Meali:“(Ben, onlara, yani Sebe halkına hükümdarlık eden), kendisine her şeyden bolca verilmiş ve büyük bir tahtı olan (bir kadın gördüm).”
27:26اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ
Diyanet Meali:Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayandır. Büyük Arş’ın Rabbidir. *
27:38أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَنْ يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ
Diyanet Meali:“Onlar bana teslim olmadan önce hanginiz bana onun (kraliçenin) tahtını getirebilir?”
27:41قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنْظُرْ أَتَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لَا يَهْتَدُونَ
Diyanet Meali:Süleyman, “Tahtını tanınmaz hâle getirin. Bakalım tanıyacak mı, yoksa tanımayacaklardan mı olacak?” dedi. *
27:42فَلَمَّا جَاءَتْ قِيلَ أَهَٰكَذَا عَرْشُكِ
Diyanet Meali:Belkıs gelince, “Senin tahtın böyle mi?” denildi.
32:4ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ
Diyanet Meali:(Allah, gökleri ve yeri, ikisi arasındakileri altı gün içinde, altı evrede yaratan) sonra da Arş’a  kurulandır.  Sizin için O’ndan başka hiçbir dost, hiçbir şefaatçi yoktur.
39:75وَتَرَى الْمَلَائِكَةَ حَافِّينَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ
Diyanet Meali:Melekleri de, (Rablerini hamd ile tesbih edip yücelterek) Arş’ın etrafını kuşatmış hâlde görürsün.
40:7الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ
Diyanet Meali:Arş’ı taşıyanlar ve onun çevresinde bulunanlar (melekler) Rablerini hamd ederek tespih ederler.
40:15رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ
Diyanet Meali:O, dereceleri hakkıyla yükseltendir, Arş’ın sahibidir.
43:82سُبْحَانَ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ
Diyanet Meali:Göklerin ve yerin Rabbi, Arş’ın da Rabbi olan Allah, onların nitelendirmelerinden uzaktır. *
57:4ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا
Diyanet Meali:(O, gökleri ve yeri altı günde altı evrede yaratan), sonra Arş’a  kurulandır. Yere gireni, ondan çıkanı bilir.
69:17وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ
Diyanet Meali:O gün Rabbinin Arş’ını, bunların da üstünde sekiz taşıyıcı taşır.
81:20ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ
Diyanet Meali:Güçlü ve Arş’ın sahibi katında itibarlı..
85:15ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ
Diyanet Meali:Arş’ın sahibidir, şanı yüce olandır. *

مَعْرُوشَاتٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl. Kurallı Bayan Çoğul. Tekili: مَعْرُوشٌ 

6:141وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ
Diyanet Meali:(O, çardaklı-)çardaksız olarak bahçeleri, ürünleri, çeşit çeşit hurmalıkları ve ekinleri, (zeytini ve narı, her biri birbirine benzer ve her biri birbirinden farklı biçimde yaratandır). 
6:141وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ
Diyanet Meali:O, çardaklı-(çardaksız olarak) bahçeleri, (ürünleri, çeşit çeşit hurmalıkları ve ekinleri, zeytini ve narı, her biri birbirine benzer ve her biri birbirinden farklı biçimde) yaratandır.