KÖK HARFLER:  ح ص ي

ANLAM: 

حَصَا : Reddetmek, geri çevirmek.

AÇIKLAMA:

إِحْصَاءٌ : Sayarak bir sonuç ortaya çıkarmak (تَحْصِيلٌ). Fiil olarak “Şunu saydım” anlamında أحْصَيْتُ şeklinde kullanılır. Temelde, “Ufak taşların, çakıl taşlarının” adı olan حَصًى lafzından gelir. Bu anlamda bu أحْصَي kökünden bir lafzın kullanılmasının nedeni sayı saymada bizim parmakları kullandığımız gibi, Arapların da ufak taşları, çakıl taşlarını kullanmalarıdır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَداً O onların durumlarını ve tutumlarını bilgisi ile kuşatmış, her şeyi sayıp dökmüştür (72/28). Yani “her şeyi sayı olarak tahsil etmiş, ortaya çıkarmış, toplamış ve ilmi ile ihata etmiştir, kuşatmıştır”. Allah Rasulü (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ “Kim onları sayarsa cennete girer.” Yine şöyle buyurmuştur: نَفْسٌ تُنْجِيهَا خَيْرٌ لَكَ مِنْ إمَارَةٍ لاَ تُحْصِيهَا “Kurtaracağın bir nefis, senin için, sayamayacağın emirliklere sahip olmandan daha hayırlıdır.” 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: عَلِمَ أنْ لَنْ تُحْصُوهُ O sizin bunu sayamayacağını bildi (73/20). 

Şöyle rivayet edilmiştir: اِسْتَقِيمُوا وَلَنْ تُحْصُوا. Yani “İstikamet üzere olunuz. Fakat bunu tahsil edemezsiniz, bu sonucu ortaya çıkaramaz, derleyip toplayamazsınız”. İstikamet üzere olmayı tahsil edememenin, bu sonucu ortaya çıkaramamanın, derleyip toparlayamamanın nedeni hakkın bir tane, buna karşılık batılın ise çok sayıda olmasıdır. Daha doğrusu batıla nispetle hak, bir daireyi oluşturan tüm diğer cüzlere nispetle bir nokta gibidir ve atış yapılan bir hedef mesabesindedir. Çünkü bu hedefe isabet ettirmek, onu tutturmak oldukça zordur. Allah Rasulünden (s.a.v.) rivayet edilen شَيَّبَتْنِي هُودٌ وَأخَوَاتُهَا “Hud suresi ve kardeşleri benim saçlarımı arttı” hadisinde işaret edilen de budur. Zira bunların içinde kendisinin saçlarının ağarmasına neden olanın ne olduğu Allah Rasulüne (s.a.v.) sorulduğunda, bunun Yüce Allah’ın, فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ Sana emredildiği gibi dosdoğru ol (11/112) sözü olduğunu buyurdular. Dilciler hadisteki وَلَنْ تُحْصُوا ifadesinin “sevabını saymakla bitiremezsiniz” anlamında olduğunu söylemişlerdir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَصَا (geniş zaman يَحْصُو mastar ismi حَصْوٌ):

حَصَا : Reddetti ya da geri çevirdi.

حَصَيْتُهُ : Ona bir çakıl taşı attım.

حُصِىَ : Mesanesinde bir taş vardı.

اَحْصَى : O şeyi numaralandırdı, saydı, hesapladı ya da hesap etti; ya da onun son rakamına ulaştı; onu aklında tuttu; o şeyi anladı; o şeyin numarasını kaydetti; o şeyi kaydetti; o şeyi idrak etti.

اَحْصَى اللّٰهُ كُلَّ شَىْءٍ بِعِلْمِهِ : Allah (c.c.), bilgisiyle her şeyi idrak eder ya da her şeye dair mutlak bir bilgisi vardır.

حَصًى : Çakıl taşları veya küçük taşlar; koyunların ve keçilerin tersi gibi birinin attığı şeyler.