KÖK HARFLER: خ ض ر
ANLAM:
خَضِرَ : (Bir renk veya ekin) yeşil olmak; (bir deve veya at) koyu renk veya toz renginde olmak; (bir kişi veya bir şey) sarımsı kahverengi veya kahverengimsi bir renkte olmak ya da yeşile çalan siyahımsı bir tonda olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
خَضِرَ (geniş zamanlı يَخْضَرُ mastar ismi خَضْرٌ ve اِخْضَرَّ): Bir renk veya ekin yeşildi ya da o hale geldi; o (bir deve veya at) koyu veya toz rengindeydi ya da o hale geldi; o kişi veya o şey sarımsı kahverengi veya kahverengimsi bir renkteydi ya da o hale geldi; ya da yeşile çalan siyahımsı bir tondaydı; ya da siyah; ya da kapkara.
اِخْضَرَّ اللَّيْلُ : Gece koyulaştı ve karardı.
اِخْضَرَّ (Ekin için kullanıldığında) yumuşak veya tazeydi ya da o hale geldi.
اَخْضَرُ : Yeşil; yemyeşil; koyu renkte; siyah; taze; hareketli; sarımsı kahverengi veya kahverengimsi bir renkte; yeşile çalan siyahımsı bir tonda. Dişil hali: خَضْرَاءُ
شَجَرَةٌ خَضْرَاءُ : Yeşil ve taze ağız sulandıran ağaç.
شَابٌّ اَخْضَرُ : Yüzünün yanlarında saçları uzamaya başlamış genç kişi.
خُضْرٌ şu sözcüğün çoğul halidir: اَخْضَر
خَضِرٌ : Bolca yeşilliği olan bir yer veya arazi; yeşil olan; ekin; oldukça yeşil bitki veya ağaç.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| أَخْضَرُ | isim | 6 | Yeşil | 76/21 | Çoğul: خُضْرٌ |
| خَضِرٌ | isim | 1 | Bolca yeşilliği olan bir yer veya arazi | 6/99 |
|
| مُخْضَرَّةٌ | isim | 1 | Yeşermiş | 22/63 |
|
|
| Toplam | 8 |
|
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Hızır | خِضِر | Yeşil, taze. Hızır (aleyhisselam). |
| Hazrâ’ (Hadrâ’) | خَضْرَاء | Yeşil, sebze, hadra. Yeşillik. Daha yeşil. |
| Hazravât (Hadravât) | خَضْرَوَات | Yeşillik. Sebze. |
| Ahzar | أَخْضَر | Yeşil, yemyeşil, pek yeşil. |
| Tahzîr | تَخْضِير | Yeşil renk verme. Yeşillendirme. |
| Tahazzur | تَخَضُّر | Yeşillenme. |
| Mütehazzır | مُتَخَضِّر | Yeşil renkle renklenen. Yeşillenen. |
| Hıdrellez | ——— | Hızır ve İlyas peygamberlerin her yıl buluştuklarına inanılan yazın başlangıcı sayılan 6 mayıs günü. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
أَخْضَرُ : İsim. Çoğulu: خُضْرٌ
| 36:80 | الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نَارًا |
| Diyanet Meali: | O, sizin için yeşil ağaçtan ateş yaratandır. |
خُضْرٌ : İsim. Çoğul. Tekili: أَخْضَرُ
| 12:43 | إِنِّي أَرَىٰ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ |
| Diyanet Meali: | Ben rüyamda yedi semiz ineği, yedi zayıf ineğin yediğini; ayrıca yedi yeşil başak ve yedi de kuru başak görüyorum. |
| 12:46 | أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ |
| Diyanet Meali: | Rüyada yedi semiz ineği yedi zayıf ineğin yemesi, bir de yedi yeşil başakla diğer yedi kuru başak hakkında bize yorum yap. |
| 18:31 | وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ |
| Diyanet Meali: | İnce ve kalın ipekten yeşil giysiler giyeceklerdir. |
| 55:76 | مُتَّكِئِينَ عَلَىٰ رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِيٍّ حِسَانٍ |
| Diyanet Meali: | Onlar yeşil yastıklara ve güzel yaygılara yaslanırlar, (nimetlenirler).* |
| 76:21 | عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ |
| Diyanet Meali: | Üstlerinde ince ve kalın ipekten yeşil elbiseler vardır. |
خَضِرٌ : İsim.
| 6:99 | فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْءٍ فَأَخْرَجْنَا مِنْهُ خَضِرًا |
| Diyanet Meali: | İşte biz onunla her türlü bitkiyi çıkarıp onlardan yeşillik meydana getiririz. |
مُخْضَرَّةٌ : İsim. İsm-i Fâil. İf’ilâl Bâbı. (IX. Bâb)
| 22:63 | أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً |
| Diyanet Meali: | Allah’ın gökten yağmur indirdiği, böylece yeryüzünün yemyeşil olduğunu görmedin mi? |