KÖK HARFLER:  و ح ي

ANLAM: 

وَحَى : İşaret ile iletişim kurmak ya da emretmek, bir talepte bulunmak. (Birisiyle) gizlice konuşmak ya da (onunla) başkalarının duyamayacağı bir biçimde konuşmak.

AÇIKLAMA:

x

وَحْيٌ kelimesi temelde, “süratli bir şekilde işaret etmek” demektir. Sürat anlamını içermesinden dolayı, “süratli, çabuk iş” anlamında أَمْرٌ وَحْيٌ denilmiştir. وَحْيٌ 

1. “Remz, işaret ve ima yoluyla konuşma” şeklinde olur. 
2. Kimi zaman da 1) “terkipten soyutlanmış bir ses” aracılığıyla, 2) “el ve ayaklardan biriyle işaret ederek” ve 3) “yazı” ile olur. Yüce Allah’ın Zekeriyya (a.s.)’dan naklen söylediği şu sözü bu anlama hamledilmiştir: فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا Nihâyet (bir gün konuşamayınca) mihraptan kavmine karşı çıktı da onlara Sabah ve akşam (Rabbinizi) tesbih edin, diye işaret etti (19/11).
3. Bir görüşe göre bu, “remz, dudaklarla, gözle, kaşla, ağızla veya dille işaret etme” şeklindedir. 
4. Bir görüşe göre, “itibar” şeklindedir. 
5. Başka bir görüşe göre ise, “yazma” şeklindedir.

Yüce Allah’ın şu sözü de bu anlamlara hamledilmiştir: وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا Biz böylece, her peygambere insan ve cin şeytanlarını düşman yaptık; onlar birbirini aldatmak için süslü sözlerle vesvese verirler (6/112).

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ Şeytanlar, dostlarına, sizinle mücadele etmeleri için telkinde bulunurlar (6/121). Bu, Yüce Allah’ın مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ O sinsi vesvesecinin şerrinden (114/4) sözünde ve Allah Rasulünün (s.a.v.) إِنَّ لِلْمَلَكِ لَمَّةٌ وَلِلشَّيْطَانِ لَمَّةٌ (Şüphesiz meleğin de bir dokunuşu, telkini vardır; şeytanın da bir dokunuşu, telkini vardır) sözünde işaret edilen “vesveseler” aracılığıyla olur.

Yüce Allah’ın nebilerine (a.s.) ve evliyalarına, dostlarına ilkâ edilen ilahî kelimeye” وَحْيٌ denir. Yüce Allah’ın وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ Allah bir insanla ancak vahiy yoluyla veya perde arkasından konuşur. Yahut da bir elçi gönderir de izniyle ona dilediğini vahiy eder (42/51) sözünde işaret edildiğine göre bu, çeşitli şekillerde olur. Yani vahiy: 

1. Ya “zâtı görülen ve sözü işitilen, hazırda mevcut olan bir rasul aracılığıyla” olur. Mesela Cebrail (a.s.)’ın Hz. Peygambere, belirli bir surette gelip vahyi tebliğ etmesi gibi. 
2. Ya “gözle görmeksizin, yalnızca sözü duyma” şeklinde olur. Mesela Musa (a.s.)’ın Yüce Allah’ın sözünü duyması gibi. 
3. Ya “kalbe ilkâ edilmesi” şeklinde olur. Nitekim Allah Rasulü (s.a.v.) şöyle zikretmiştir: إِنَّ رُوحَ اْلقُدُسِ نَفَثَ فِي رُوعِي : Rûhu’l-Kudüs (Kutsal Ruh/Cebrail a.s.), benim kalbime üfürdü/ilkâ etti. 
4. Ya “ilham” yoluyla olur. Mesela: وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ Musa’nın anasına Onu emzir, diye vahyetti (28/7). 
5. Ya “teshîrle, zorla boyun eğdirip belirli bir amaca ya da amaçlara sevk etme” şeklinde olur. Mesela: وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ Rabbin bal arısına şöyle vahyetti (16/68). 
6. Ya da “uykuda” olur. Nitekim Allah Rasulü (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: اِنْقَطَعَ اْلوَحْيُ وَبَقِيتِ اْلمُبَشِّرَاتُ رُؤْيَا اْلمُؤْمِنِ Vahiy, artık kesilmiştir; geriye sadece mübeşşirât: müjdeler kalmıştır. Mü’minin gördüğü rüya bunlardan biridir.

إِلاَّ وَحْيًا Ancak bir vahiy olarak (42/51) sözü, “ilhama”, “teshîre”, ve “uykuya” delalet eder. أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ Ya da perde arkasından (42/51) sözü, “gözle görmeden, yalnızca sözü duymaya” delalet eder. أَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِي Ya da bir elçi gönderir de o da vahyeder (42/51) sözü, “Cebrail a.s.’ın belirli bir surette gelip vahyi tebliğ etmesine” delalet eder.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ Kendisine hiçbir şey vahyedilmediği hâlde: bana vahiy edildi, diyen ve: diye iddiada bulunandan daha zalim kim olabilir? (6/93). Burada, hakikatte öyle bir şey gerçekleşmemişken, zikrettiğimiz vahiy türlerinden herhangi birinin kendisinde gerçekleştiğini iddia eden kimse yerilmektedir.

Şu sözüne gelince: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ نُوحِي إِلَيْهِ Senden önce hiçbir peygamber göndermedik ki, ona şöyle vahyetmiş olmayalım… (21/25). Bu vahiy, vahyi türlerinin tümünde geneldir. Zira, Yüce Allah’ın vahdaniyetinin bilinmesi ve O’na ibadetin vucubiyetinin bilinmesi, yalnızca ulu’l-azm olan rasullere has değildir. Aksine bu, işitme yoluyla bilinebileceğine gibi, akıl ve ilham yoluyla da bilinir. Öyleyse ayette asıl maksat, herhangi bir rasulün, Allah’ın (c.c.) vahdaniyetini ve O’na ibadetin vucubiyetini bilmemesinin muhal olduğuna dikkatleri çekmektir.

Şu sözüne gelince: وَإِذْ أَوْحَيْتُ إِلَى الْحَوَارِيِّنَ اَنْ اٰمِنُوا بِ۪ي وَبِرَسُولِي Hani Havarilere: Bana ve Resûlüme iman edin, diye vahyetmiştim (5/111). Bu vahiy “İsa (a.s.)’ın aracılığıyla gerçekleşen bir vahiydir”.

Şu sözüne gelince: وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ Onlara kendilerine hayırlı işler yapmayı vahyettik; (21/73). Bu, “nebiler vasıtasıyla gerçekleşen ümmetlere vahyetmeyi” ifade eder.

Şu ayette zikr edilen vahyi Hz. Peygambere (s.a.v.) has olan vahiydir: وَاتَّبِعْ مَا يُوحٰٓى اِلَيْكَ (Ey Muhammed!) Sana vahyolunana uy (10/109); إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ Ben ancak bana vahyolunana uyarım; (10/15); قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ De ki: Ben de sizin gibi ancak bir beşerim. Ne var ki, bana ilâhınızın ancak bir ilâh olduğu vahyolunuyor (18/110).

Şu sözüne gelince: وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِيهِ Biz Musa ile kardeşine şöyle vahyettik (10/87). Yüce Allah’ın Musa (a.s.)’a vahyi, Cebrail (a.s.) aracılığıyladır. Harun (a.s.)’a vahyi ise, hem Cebrail (a.s.)’ın hem de Musa (a.s.)’ın aracılığıyladır.

Şu sözüne gelince: إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى المَلاَئِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ İşte o anda Rabbin meleklere şöyle vahyediyordu: “Ben sizinle beraberim…” (8/12). Söylendiğine göre onlara iletilen bu vahiy, Levh-i mahfuz ve Kalem aracılığıyla gerçekleşmiştir.

Şu sözüne gelince: وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا Her göğe kendi işini vahyetti (41/12). Eğer bu vahiy yalnızca gök ehline yönelikse, bu durumda kendilerine vahyedilenler ayette zikr edilmeyip hazf edilmiş olmaktadır. Bu durumda Yüce Allah burada sanki أَوْحَى إِلَى الْمَلٓائِكَةِ (meleklere vahyetti) demiş olur. Çünkü gök ehli olanlar, meleklerdir. Bu bakımdan Yüce Allah’ın bu sözü şu sözü gibi olmaktadır: إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى اْلمَلاَئِكَةِ İşte o anda Rabbin meleklere şöyle vahyediyordu (8/12). Eğer kendisine vahyedilen, gökler ise o zaman bu vahiy, göğün diri olmadığını söyleyenlere göre bir “teshîri, zorla boyun eğdirip belirli bir amaca ya da amaçlara sevk etmeyi” ifade eder. Diri olduğunu söyleyenlere göre ise, bir “konuşmayı” ifade eder.

Şu sözüne gelince: بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا O gün yer, Rabbinin ona vahyetmesiyle haberlerini anlatacaktır (99/5). Bu, birinciye yakındır.

Şu sözüne gelince: وَلاَ تَعْجَلْ بِالْقُرْآَنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضَى إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُلْ رَبِّ زِدْنِيعِلْمًا (Ey Muhammed!) Kur’ân sana vahyedilirken, vahiy bitmeden önce Kur’ân’ı okumada acele etme… (20/114). Burada, acele etmeden teenniyle dinlemeye, onu almada ve anlamada acele etmemeye yönelik bir teşvik bulunmaktadır. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

وَحَى (mastar isim وَحْىٌ) ve اَوْحَى : İşaret ile iletişim kurdu; işaret etti; emretti; bir talepte bulundu; (onunla) gizlice konuştu; (onunla) başkalarının duyamayacağı bir biçimde konuştu; sır verdi; yol gösterdi.

وَحْىٌ : Vahiy; esin; ilham; telkin; fısıldama.

اَوْحَى اللّٰهُ اِلَيْهِ : Allah c.c. ona vahyetti.

اَوْحَى الْعَمَلَ : O şeyi hızlıca yaptı.

اَوْحَى الدَّوَاءُ الْمَوْتَ : İlaçlar ölümünü hızlandırdı.