ت م م

KÖK HARFLER:  ت م م

ANLAM: 

تَمَّ :

(a) Tamam olmak, tahakkuk edip yerine getirilmek.

(b) Cüzleri (bölümleri) tamam olmak, bitivermek, tamamlanmak.

AÇIKLAMA:

Bir şeyin tamam olması, kendisinin dışında başka bir şeye ihtiyaç duymayacak dereceye varması, son sınırına gelmesidir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

تَمَّ (geniş zamanlı يَتِمُّ mastar isim تَمَامٌ veya تِمَامٌ):

تَمَّ الشَّىْءُ : O şey tamamlanmış, tümlenmiş, bütün, tam veya noksansızdı ya da o hale gelmişti. Bazen bir şeyin eksiksiz olduğu veya eksiksiz hale geldiği anlamına da gelir.

تَمَّ عَلَى الْاِبَاءِ : İnkârda direndi.

اَتَمَّ ve تَمَّمَ ve اَتْمَمَ : Tamamladı, tümledi, bütünledi veya eksiksiz hale getirdi.

تَمَامٌ : Tamamlanmış veya eksiksiz; bir şeyi tamamlayan veya onun ilavesi.

قَمَرٌ تَمَامٌ : Dolunay.

تَمَامٌ = تَامٌّ : Tamamlanmış, tüm, bütün, tam, noksansız.

مُتِمٌّ (şu sözcükten: “اَتَمَّ” türemiş ismi fail) ve mastar isim اِتْمَامٌ: Tamamlayan, bütünleştiren, tümleyen veya eksiği tamamlayan.

تَمَامٌ veya تَتِمَّةٌ : Tamamlayıcı, ilave ya da bir şey.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Âyet
تَمَّ fiil-I 4 Tamam oldu, tahakkuk edip yerine getirildi 7/137
أَتَمَّ fiil-IV 16 İkmal etti, tamamladı 28/27
تَمَامٌ isim 1 Tamamlanmış, tüm, bütün, noksansız 6/154
مُتِمٌّ isim 1 Tamamlayan 61/8

Toplam 22

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Tâm تَامّ 1: Eksiksiz, kesintisiz  2: Bütün, tüm. 3: Zaman ve yer için anlamı kesinleştirir . 4: Uygun olarak, tıpkı, aynı. 5: Sırasında, anında.  6: Gerçek, ehliyetli, yetkin, kusursuz. 
Tüm ——— 1: Bir şeyin bütünü, tamamı, hepsi. 2: Yarım olmayan, bütün, eksiksiz.
Tamâm تَمَام 1: Bütün, tüm. 2: Eksiksiz. 3: Yanlış ve yalan olmayan, doğru. 4: Evet. Tamâmen, Tamâmiyyet
Tâmme تَامَّة **Bütün, noksansız, eksiksiz, tam.
Temme تَمَّ Tamam oldu, bitti. Temmet (Müennes)
Temîme تَمِيمَة 1: Nazarlık, nazar boncuğu. Muska. 2: Heykel.
Tetmîm تَتْمِيم Tamamlama, bitirme.
Etemm أَتَمّ Tam, en mükemmel, hiç noksansız.
Mütimm مُتِمّ Tamamlayan, tamamlayıcı.
İtmam إِتْمَام Bitirme, tamamlama.
Mütemmim مُتَمِّم Tamamlayan, bütünleyen, bitiren.
Mütemmem مُتَمَّم Tamamlanan, eksikleri kalmayan. Nihayete eren.
İstitmâm (İstitâm) اِسْتِتْمَام Tamamlama, tamamlamağa çalışma. Tamamlamasını isteme. Bitirmek için uğraşma.
Müstetîm مُسْتَتِيم Tamamlanmasını isteyen. 

Temme (Temmet): Eskiden yazılmış olan eserin bittiğini belli etmek amacıyla sonuna eklenen kelimedir. “Tamamlandı” anlamındadır.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

تَمَّ : Fiil-I.

6:115 وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا
Diyanet Meali: Rabbinin kelimesi (Kur’an) doğruluk ve adalet bakımından tamdır. 
7:137 وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَىٰ عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُوا
Diyanet Meali: Rabbinin İsrailoğullarına verdiği güzel söz, onların sabretmeleri karşılığında gerçekleşti.  
7:142 فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً
Diyanet Meali: Böylece Rabbinin belirlediği vakit kırk geceye tamamlandı. 
11:119 وَتَمَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ
Diyanet Meali: Rabbinin, “Andolsun ki cehennemi hem cinlerden, hem insanlardan (suçlularla) dolduracağım” sözü kesinleşti.

أَتَمَّ : Fiil-IV. İf’âl Bâbı (IV. Bâb). 

2:124 وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ
Diyanet Meali: Bir zaman Rabbi İbrahim’i birtakım emirlerle sınamış, İbrahim onların hepsini yerine getirmişti…
2:150 وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ
Diyanet Meali: Böylece size nimetlerimi tamamlayayım ve doğru yolu bulasınız.
2:187 ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ
Diyanet Meali: Sonra da akşama kadar orucu tam tutun. 
2:196 وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ
Diyanet Meali: Haccı da, umreyi de Allah için tamamlayın. 
2:233 وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ
Diyanet Meali: -Emzirmeyi tamamlamak isteyenler için- anneler çocuklarını iki tam yıl emzirirler. 
5:3 الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي
Diyanet Meali: Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim. Size nimetimi tamamladım.
5:6 وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
Diyanet Meali: Fakat O, sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz.
7:142 وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ
Diyanet Meali: Mûsâ’ya otuz gece süre belirledik, buna on (gece) daha kattık.
9:4 فَأَتِمُّوا إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَىٰ مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ
Diyanet Meali: Onların antlaşmalarını, süreleri bitinceye kadar tamamlayın. Şüphesiz Allah, kendine karşı gelmekten sakınanları sever.
9:32 وَيَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ
Diyanet Meali: Oysa kâfirler hoşlanmasalar da Allah, nurunu tamamlamaktan başka bir şeye razı olmaz.
12:6 وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَىٰ أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ
Diyanet Meali: Daha önce ataların İbrahim ve İshak’a nimetlerini tamamladığı gibi sana ve Yakub soyuna da tamamlayacaktır. 
12:6 وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَىٰ آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَىٰ أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ
Diyanet Meali: Daha önce ataların İbrahim ve İshak’a nimetlerini tamamladığı gibi sana ve Yakub soyuna da tamamlayacaktır. 
16:81 كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ
Diyanet Meali: Böylece Allah, müslüman olasınız diye üzerinizde olan nimetini tamamlıyor.
28:27 فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِنْدِكَ
Diyanet Meali: Eğer sen bunu on yıla tamamlarsan, o da senden olur. 
48:2 وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا
Diyanet Meali: Sana olan nimetini tamamlasın, seni doğru yola iletsin…
66:8 يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Diyanet Meali: “Ey Rabbimiz! Nûrumuzu bizim için tamamla, bizi bağışla; çünkü senin her şeye hakkıyla gücün yeter” derler.

تَمَامٌ : İsim.

6:154 ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ
Diyanet Meali: Sonra iyilik yapanlara nimeti tamamlamak, her şeyi açıklamak için Mûsâ’ya Kitab’ı (Tevrat’ı) verdik.

مُتِمٌّ : İsim. İsm-i Fâil. İf’âl Bâbı (IV. Bâb) 

61:8 يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ
Diyanet Meali: Onlar ağızlarıyla Allah’ın nurunu söndürmek istiyorlar. Hâlbuki kâfirler istemeseler de Allah nurunu tamamlayacaktır. *