KÖK HARFLER:  ث ل ث

ANLAM: 

ثَلَثَ : Bir şeyin üçüncüsünü de almak.

AÇIKLAMA:

x

Şu şekillerde kullanılır: الثَلاَثَةُ وَالثَّلاَثُونَ (otuz üç), الثَلاَثُ والثَّلَاثُمِائَةٍ (üç yüz üç), ثَلاَثَةُ آلاَفٍ (üç bin), الثُلُثُ (üçte bir), الثُلُثاَنِ (üçte iki). Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ Ananın payı üçte birdir (4/11); yani payın üç parçasından biri. Bunun çoğulu أَثْلاَثٌ şeklinde gelir.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً Musa ile otuz geceliğine sözleştik (7/142); مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلاثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ Üç kişi gizli konuşsa mutlaka dördüncüsü O’dur (58/7). Yine şöyle buyurmuştur: ثَلاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ Bunlar mahrem hâlde bulunabileceğiniz üç vakittir (24/58); yani “mahrem yerlerinizin açık olabileceği üç vaktinizdir”.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلَبِثُوا فِي كَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِئَةٍ سِنِينَ O gençler mağarada üç yüz yıl kaldılar (18/25); بِثَلاَثَةِ آلاَفٍ مِنَ الْمَلآئِكَةِ مُنْزَلِينَ İndirilmiş üç bin melekle (3/124); إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُُ Senin gecenin ya üçte ikisine yakın bölümünü ya yarısını ya da üçte birini ibâdetle geçirdiğini Rabbin biliyor (73/20).

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince, مَثْنَى وَثُلاثَ وَرُبَاعَ ikişer ikişer, üçer üçer ve dörder dörder… (35/1).

ثَلَّثْتُ الشَّيْءَ : Şu nesneyi üç parçaya ayırdım.

ثَلَّثْتُ الْقَوْمَ : Topluluğun mallarının üçte birini aldım. 

أَثْلَثْتُهُمْ : Onların üçüncüsü durumuna geldim. 

أَثْلَثْتُ الدَرَاهِمَ فأَثْلَثَتْ هِيَ : Dirhemleri üçe ulaştırdım, üç tane yaptım ve böylece onlar üç tane haline geldi. 

أَثْلَثَ القَوْمُ : Topluluk üç kişi haline geldi. 

حَبْلٌ مَثْلُوثٌ : Üç kattan bükülmüş ip. 

رَجُلٌ مَثْلُوثٌ : Malının üçte biri alınmış kimse.

ثَلَّثَ الْفَرَسُ وَرَبَّعَ : At, yarışta üçüncü ve dördüncü geldi. 

“Erkeklerden ve kadınlardan” kinaye olarak, “Yanında otuz üç kadın mı var yoksa erkek mi?” anlamında أَثَلاَثَةٌ وَثَلاَثُونَ عِنْدَك اَوْ ثَلاَثٌ وَثَلاَثُونَ denir. 

جَاؤُوا ثُلاَثَ ومُثَلَّثَ : Üçer üçer geldiler. 

نَاقَةٌ ثَلوُثٌ : Sütü üç meme ucundan sarılan dişi deve.

“Haftanın üçüncü ve dördüncü gününün, salı ve çarşamba gününün” adı olan ثُلاَثَاء ve أَرْبِعَاء kelimelerine gelince, حَسَنَةٌ ve حَسْنَاء kelimeleri gibi, bunların sonundaki elif ة harfinin yerine getirilmiştir. Bunun sonucunda da lafızlarının kullanımı güne tahsis edilmiştir. 

“Şu nesneyi üç parça yaptım” anlamında ثَلََّثْتُ الشَّيءَ، تَثْلِيثًا kullanımı rivayet edilmiştir. 

ثَلَّثَ الْبُسْرُ : Olgunluk, tam gelişmiş ham kurmanın üçte ikisini ulaştı. 

ثَلَّثَ الْعِنَبُ : Üzümün üçte ikisi olgunlaştı.  

ثَوْبٌ ثُلاَثِيٌّ : Üç zira’ uzunluğunda veya boyunda elbise ya da bez parçası.

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ثَلَثَ (geniş zaman يَثْلُثُ mastar isim ثَلْثٌ):

ثَلَثَ الشَّىْءَ : O şeyin üçüncüsünü de aldı.

ثَلَّثَ الْاِثْنَيْنِ : İkiyi, kendisiyle birlikte üçledi.

ثُلَاثٌ : Üçü birden; üçte üç (aynı anda üçü birlikte); üçer üçer (ayrı ayrı üçlü gruplar halinde).

ثَلَاثَةٌ : Üç (dişi hali ثَلَاثٌ)

ثَلَاثَةُ رِجَالٍ : Üç adam.

ثَلَاثُ نِسْوَةٍ : Üç kadın.

ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ : Üçünden biri. Üçün üçüncüsü.

ثَالِثٌ : Üçüncü.

ثَلَاثُونَ ve ثَلَاثِينَ : Otuz.

ثُلُثٌ : Üçte bir.

ثُلُثَانِ : Üçte iki.