KÖK HARFLER: ق د س
ANLAM:
قَدُسَ : (Bir şey) mukaddes, saf olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| قَدَّسَ | fiil-II | 1 | Şanına yakışmayan şeylerden tenzih etti, tertemiz yaptı | 2/30 |
|
| قُدُسٌ | isim | 4 | Temizlik, tertemiz olma, kudsilik | 16/102 |
|
| قُدُّوسٌ | isim | 2 | Bütün noksan sıfatlardan uzak, münezzeh ve mukaddes olan Allah | 59/23 |
|
| مُقَدَّسٌ | isim | 3 | Mukaddes, tertemiz olan | 20/12 | Müennes: مُقَدَّسَةٌ |
|
| Toplam | 10 |
|
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Kuds | قُدْس | Mübareklik. Kudsilik. Nezafet. Pak olmak. Noksanlardan uzak olmak. |
|
| Kudsî | قُدْسِى | Kutsal, muazzez, mukaddes. |
|
| Kudsiyyet | قُدْسِيَّة | Kudsilik, mukaddeslik, azizlik. Temizlik, paklık. |
|
| Kuddûs | قُدُّوس | Kusur ve noksanlıklardan müberra olan, en mukaddes. |
|
| Kudüs | اَلْقُدْس | Filistin’in merkezi olan şehir. |
|
| Takdîs | تَقْدِيس | Kutsal sayma, kutsama. |
|
| Mukaddes | مُقَدَّس | Takdis edilmiş olan. Temiz ve pak. |
|
| Mukaddesât | مُقَدَّسَات | Kudsi olanlar. Mukaddes olanlar. | Mukaddes’in çoğulu |
| Takaddüs | تَقَدُّس | Mübarek kılmak. Kudsi kılmak. |
|
| Takaddes | تَقَدَّسَ | Mukaddes olsun (manasında). |
|
Kutsal kelimesi, Arapça ḳuds ve ḳudsî biçimlerinden çağrışım yoluyla üretilmiş Yeni Türkçe bir sözcüktür. Eski Türkçe kut fiilinden, “-sal” ekiyle türetilmiştir. Kutlamak fiili de bu köktendir. Köken itibariyle Türkçe kut sözcüğünün, Arapça kuds kelimesi ile ilgisi yoktur. (Nişanyan Sözlük)
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
قَدَّسَ : Fiil-II.
| 2:30 | وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ |
| Diyanet Meali: | Oysa biz sana hamdederek daima seni tesbih ve takdis ediyoruz.” |
قُدُسٌ : İsim.
| 2:87 | وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ |
| Diyanet Meali: | Meryem oğlu İsa’ya mucizeler verdik. Onu Ruhu’l-Kudüs (Cebrail) ile destekledik. |
| 2:253 | وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ |
| Diyanet Meali: | Meryem oğlu İsa’ya ise açık deliller verdik ve onu Ruhu’l-Kudüs (Cebrail) ile destekledik. |
| 5:110 | إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا |
| Diyanet Meali: | “Hani, seni Ruhu’l-Kudüs (Cebrail) ile desteklemiştim. Beşikte iken de, yetişkin iken de insanlara konuşuyordun.” |
| 16:102 | قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ |
| Diyanet Meali: | Ey Muhammed! De ki: “Ruhu’l-Kudüs (Cebrail), (Kur’an’ı) Rabbinden hak olarak indirdi.” |
قُدُّوسٌ : İsim.
| 59:23 | هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ |
| Diyanet Meali: | O, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır. O, mülkün gerçek sahibi, kutsal (her türlü eksiklikten uzak), olan Allah’tır. |
| 62:1 | يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ |
| Diyanet Meali: | Göklerdeki ve yerdeki her şey, mülkün sahibi, mukaddes … olan Allah’ı tespih eder. |
مُقَدَّسٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl. Tef’îl Bâbı (II. Bâb).
| 20:12 | إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى |
| Diyanet Meali: | “Şüphe yok ki, ben senin Rabbinim. Hemen ayakkabılarını çıkar. Çünkü sen mukaddes vadi Tuvâ’dasın.” * |
| 79:16 | إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى |
| Diyanet Meali: | Hani, Rabbi ona mukaddes Tuvâ vadisinde şöyle seslenmişti: * |
مُقَدَّسَةٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl. Tef’îl Bâbı (II. Bâb). Müennes. Müzekkeri: مُقَدَّسٌ
| 5:21 | يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ |
| Diyanet Meali: | “Ey kavmim! Allah’ın size yazdığı kutsal toprağa girin.” |