KÖK HARFLER:  خ م ر

ANLAM: 

خَمَرَ : Bir şeyi kaplamak, örtmek.

AÇIKLAMA:

خَمْرٌ kelimesi temelde “bir nesneyi örtmek, gizlemek ya da saklamak” anlamına gelir. “Örtmede, gizlemede kullanılan şeye” خِمَارٌ denir. Fakat خِمَارٌ kelimesi yaygın kullanımda “kadının başını örttüğü, kapattığı şeyin (başörtüsünün, yaşmağın” adı haline gelmiştir. Çoğulu خُمُرٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ Başörtülerini göğüslerinin üzerine vursunlar (24/31).

اِخْتَمَرَتِ الْمَرْأةُ ve تَخَمَّرَتْ : Kadın başına bir خِمَارٌ giydi, taktı.

خَمَّرْتُ ْالإِنَاءَ : Kabın üstünü örttüm, kapadım. Şöyle rivayet edilmiştir: خَمِّرُوا آنِيَتَكُمْ “Kaplarınızın üstünü örtün.”

خَمَرْتُ اْلعَجِينَ : Hamurun içine خَمِيرٌ (maya) koydum.

Mayanın خَمِيرَةٌ diye adlandırılmasının nedeni daha önceden (örtülmüş ve) mayalanmış (مَخْمُورٌ) olmasıdır.

دَخَلَ فِي خِمَارِ النَّاسِ : İnsanların kendilerini örten, gizleyen ya da saklayan topluluğunun, kalabalığının içine girdi.

“Şarabın, badenin, üzüm şarabının” خَمْرٌ diye adlandırılmasının nedeni, “aklın makarrını, karargahını örtmesidir”. 

1. Bazı insanlara göre bu, “sarhoşluk veren her şeyin” adıdır. 
2. Bazılarına göre, “üzüm ve hurmadan elde edilenlerin” adıdır. Allah Rasulünden (s.a.v.) şöyle rivayet edilmiştir: اَلْخَمْرُ مِنْ هَاتَيْنِ الشَّجَرَتَيْنِِ: اَلنَّخْلَةِ وَالْعِنَبَةِ “Hamr, şarap şu iki ağaçtandır: Hurma ağacı ve üzüm asması.” 
3. Bazıları da خَمْرٌ kelimesinin “pişirilmemiş olanın” adı olduğunu savunmuştur. Ayrıca bundan hamr adını iskât edecek, düşürecek pişme miktarı da tartışmalıdır.

خُمَارٌ : Hamrdan, şaraptan kaynaklanan bir hastalık. Bir hastalığın adı olduğundan dolayı kelimenin yapısı زُكَامٌ (nezle) ve سُعَالٌ (öksürük) kelimeleri gibi, hastalıkla ilgili kullanılan yapıda oluşturulmuştur.

خُمْرَة الطِّيبِ : Güzel kokunun kokusu.

خَامَرَهُ ve خَمَرَهُ : Onunla karıştı ya da kaynaştı; ona yapıştı ve ondan hiç ayrılmadı. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

خَمَرَ (geniş zaman يَخْمُرُ mastar ismi  خَمْرٌ):

خَمَرَهُ : O şeyi kapladı ya da örttü.

خَمَرَ الشَّهَادَةَ : Delili gizledi.

خَمَرَ اَوْ اَخْمَرَ الرَّجُلَ : Adama içmesi için şarap verdi.

خَمَرَ الْعَجِينَ : Hamuru mayaladı.

خُمِرَ : Alkollüydü.

خَمِرَ (geniş zaman يَخْمَرُ) : Gizlendi; kendini sakladı.

خَمْرٌ : Şarap; şaraplık üzüm; zihni bulandıran ya da belirsizleştiren her tür alkollü şey; üzümler.

خَمِيرٌ : Hamur veya maya.

خُمَارٌ : Sarhoşluk hali.

خِمَارٌ (çoğul hali خُمُرٌ) : Bir kadının örtüsü; bir kadının başını örttüğü örtü; bir kişinin türbanı.

مَا شَمَّ خِمَارَكِ : Başına gelen.