KÖK HARFLER: خ ب ل
ANLAM:
خَبِلَ : (Bir kişi mutlak manada veya özellikle aklı veya zekası yönünden) berbat olmak, kusurlu olmak, bozulmak, altüst olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
خَبِلَ (geniş zamanlı يَخْبَلُ mastar ismi خَبَالٌ ve خَبَلٌ ): O kişi (1) mutlak manada berbat olmuştu, kusurluydu, bozulmuştu ya da altüst olmuştu ya da o hale geldi; (2) özellikle aklı veya zekası yönünden kusurlu haldeydi ya da o hale geldi.
خَبِلَتْ يَدُهُ : Hareketsiz kalacak şekilde eli çürüdü; köreldi ya da kayboldu ya da kesilmişti.
خَبَلَهُ الْحُزْنُ : Keder onu delirtti.
خَبَالٌ : anlamları (1) Berbat olma, kusurlu olma veya bozulmuş veya altüst olmuş bir durum; (2) özellikle akıl veya zeka yönünden kusurlu olma; (3) kayıp veya eksilme hali; (4) bir lanetlenme veya yıkım veya bir şeyin gitmesi, geçmesi veya tükenmesi ya da tüketilme veya yıkıma uğratılma hali; (5) yorgunluk, bitkinlik, sıkıntı, darlık, felaket, bela veya zorluk; (6) ölümcül bir zehir.
فُلَانٌ خَبَالٌ عَلَى اَهْلِهِ : Falanca ailesi için bir yorgunluk sebebidir.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| خَبَالٌ | isim | 2 | Noksaniyet (eksiklik), zarar, ziyan, ızdırab verici fesad (bozukluk, fenalık, sıkıntı, külfet). Bozgunculuk, fenalık. | 3/118 |
|
| Toplam | 2 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Habâl | خَبَال | Bozulma, düzensizlik. Karma karışıklık. |
| Ahbel | أَخْبَل | Divane, deli. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
خَبَالٌ : İsim.
| 3:118 | لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا |
| Diyanet Meali: | Sizden olmayanlardan hiçbir sırdaş edinmeyin. Onlar size fenalık etmekten asla geri kalmazlar. |
| 9:47 | لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ مَا زَادُوكُمْ إِلَّا خَبَالًا |
| Diyanet Meali: | Eğer onlar da sizin içinizde (sefere) çıksalardı, size bozgunculuktan başka bir katkıları olmayacaktı. |