ع ش و

KÖK HARFLER: ع ش و

(ع ش و – ع ش ي)

ANLAM: 

عَشَا : Bir kişi veya şeyden başkasına doğru yüz çevirmek, görmezden gelmek.  

عَشِىَ : Kör olmak veya o hale gelmek. Görmesi zayıf olmak. Geceleyin görmeyip gündüzleyin görmek.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

عَشَا (geniş zaman يَعْشُو mastar isim عَشْوٌ ve عُشُوٌّ):

عَشَا عَنْهُ : O kişi veya şeyden başkasına doğru yüz çevirdi, görmezden geldi.

عَشِىَ (geniş zaman يَعْشَى ) : Kördü veya o hale geldi, görmesi zayıftı ya da o hale geldi, geceleyin görmüyor ama gündüz görüyordu.

عَشًا : Geceleyin görmedeki zayıflık veya körlük.

عَشَوْتُهُ اَوْ اِلَيْهِ : Ona geceleyin gittim.

عَشَا الْاِبِلَ : Develeri geceleyin otlattı.

عَشَا النَّارَ اَوْ اِلَيْهَا : Sayesinde doğru hidayeti ve hayrı elde etmeyi umarak ateşi takip etti.

عَشَاءٌ akşam yemeği, manasına da gelmektedir.
عِشَاءٌ : Gece karanlığının başlangıcı; gün batımından gecenin karanlığına. Şu sözcükle eşanlamlıdır: عَشِىٌّ. Ya da güneşin ufukta batmasından şafağın sökmesine.

عَشِىٌّ : Akşamın geç kısmı, akşam veya öğleden sonra (aynı zamanda şu şekilde: عَشِيَّةٌ), ya da güneşin ufukta batmasından şafağın sökmesine. Bazen gece anlamına gelmektedir.

اٰتَيْتُهُ بِالْغَدَاةِ وَ الْعَشِىِّ : Sabah erkenden ve akşam geç vakit ona geldim.

صَلَاةُ الْعَشِىِّ : Öğleden sonraki iki namaz, yani ظُهْرٌ ve عَصْر

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
عَشَا fiil-I 1 Gaflet etti, yan baktı 43/36
عِشَاءٌ isim 2 Gece  karanlığının başlangıcı, yatsı 12/16
عَشِىٌّ isim 10 Gündüzün  sonu, akşam 6/52
عَشِيَّةٌ isim 1 Akşam 79/46

Toplam 14

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • عَشَاءٌ
  • عِشَاءٌ
    • عَشِيٌّ > bu kök
    • عَشِيَّةٌ > bu kök

Zıt Manada Kelimeler

  • عِشَاءٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Aşiyy عَشِيّ Akşam, akşam üzeri.
Âşî عَاشِى Akşam yemeği yiyen.
Aşâ’ عَشَاء Akşam yemeği.
Işâ’ عِشَاء Yatsı zamanı. Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit.
Işâân عِشَاآنِ Akşam ile yatsı. 
Işâeyn عِشَائَيْنِ Akşam ile yatsı zamanı.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

عَشَا : Fiil-I. 

43:36وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَٰنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ
Diyanet Meali:Kim, Rahmân’ın Zikri’ni görmezlikten gelirse, biz onun başına bir şeytan sararız. Artık o, onun ayrılmaz dostudur. *

عِشَاءٌ : İsim. 

12:16وَجَاءُوا أَبَاهُمْ عِشَاءً يَبْكُونَ
Diyanet Meali:(Yûsuf’u kuyuya bırakıp) akşamleyin ağlayarak babalarına geldiler. *
24:58وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ
Diyanet Meali:(Ey iman edenler! Ellerinizin altında bulunanlar, köleleriniz ve sizden henüz bulûğ çağına ermemiş olanlar, günde üç defa; sabah namazından önce, öğleyin) elbiselerinizi çıkardığınız vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza girecekleri zaman sizden izin istesinler).

عَشِىٌّ : İsim.  

3:41وَاذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ
Diyanet Meali:“Ayrıca Rabbini çok an, sabah akşam tesbih et.”
6:52وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ
Diyanet Meali:Rablerinin rızasını isteyerek sabah akşam O’na dua edenleri yanından kovma.
18:28وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ
Diyanet Meali:Sabah akşam Rablerine, O’nun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte sabret.
30:18وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ
Diyanet Meali:Göklerde ve yerde hamd O’na mahsustur. Gündüzün sonunda ve öğle vaktine girdiğinizde Allah’ı tespih edin. *
38:18إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِشْرَاقِ
Diyanet Meali:Akşam sabah kendisiyle birlikte tesbih etsinler diye biz, dağları (ve toplanıp gelen kuşları) Dâvûd’un emrine verdik. *
38:31إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ
Diyanet Meali:Hani ona akşamüstü bir ayağını tırnağı üstüne dikip üç ayağının üzerinde duran çalımlı ve soylu atlar sunulmuştu. *
40:46النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا
Diyanet Meali:(Öyle bir) ateş ki, onlar sabah akşam ona sunulurlar.
40:55وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ
Diyanet Meali:Günahının bağışlanmasını iste. Akşam sabah Rabbini hamd ederek tespih et!
19:11فَأَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا
Diyanet Meali:Ve onlara “Sabah akşam Allah’ı tespih edin” diye işaret etti.
19:62لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا
Diyanet Meali:Orada boş söz işitmezler. Yalnızca (meleklerin) “selâm!” (deyişini) işitirler. Orada sabah akşam rızıkları da vardır. *

عَشِيَّةٌ : İsim. 

79:46كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا
Diyanet Meali:Kıyameti gördükleri gün onlar, sanki dünyada ancak bir akşam, yahut bir kuşluk vakti kadar kalmış gibidirler. *