ع ص ي

KÖK HARFLER: ع ص ي

ANLAM: 

عَصَى : İtaat etmemek, birisine karşı başkaldırmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek
عَصَى fiil-I 27 İsyan etti, baş kaldırdı 79/21
عَصِىٌّ isim 2 Asi, isyankar, baş kaldıran 19/14
عِصْيَانٌ isim 1 İtaat etmemek, baş kaldırmak 49/7
مَعْصِيَةٌ isim 2 İtaat etmemek, baş kaldırmak 58/9

Toplam 32

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • عَصَى (a)
    • أَطَاعَ > bak: ط و ع
    • اِمْتَثَلَ > bak: م ث ل
    • اِنْصَاعَ > bak: ص و ع
    • قَبِلَ > bak: ق ب ل
    • اَذْعَنَ > bak: ذ ع ن
    • اِسْتَكَانَ > bak: ك و ن
    • رَضَخَ
    • اِنْقَادَ
    • تَقَيَّدَ
  • عَصَى (b)
    • أَقْبَلَ > bak: ق ب ل
    • (مَالَ (إِلَى > bak: م ي ل
    • تَهَافَتَ
  • عِصْيَانٌ
  • مَعْصِيَةٌ

AÇIKLAMA:

ZENB ile MA‘SIYET kelimeleri arasındaki fark

( ذ ن بع ص ي )

Ma‘sıyet sözü, ma‘sıyetin nehyedilmiş (yasaklanmış) olduğunu haber verir. Zenb sözü ise, kelamcılara göre “cezayı hak eden davranış” olduğunu haber verir. Başka bir görüşe göre ise, zenb, “kötü, çirkin davranış”tır. (Farklar Sözlüğü 337) Bknz: ( ذ ن ب )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Asî عَصِيّ Çok isyancı.
Âsî عَاصِى İsyan eden.
İsyân عِصْيَان İtaatsizlik. Emre karşı gelmek. Ayaklanmak. İsyankâr
Ma’siyet مَعْصِيَة İtaatsizlik, günah, isyan. Şeddesiz mi
Teassî تَعَصِّى 1: Muhalefet etmek, karşı gelmek. 2: Sopayla vurmak.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

عَصَى : Fiil-I. 

2:61ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ
Diyanet Meali:Bütün bunların sebebi ise, isyan etmeleri ve aşırı gitmekte oluşlarıydı.
2:93قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ
Diyanet Meali:Onlar, “Dinledik, karşı geldik”  demişlerdi. İnkârları yüzünden buzağı sevgisi onların kalplerine sindirilmişti.
3:112وَيَقْتُلُونَ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ
Diyanet Meali:(Bunun sebebi onların; Allah’ın âyetlerini inkâr ediyor) ve peygamberleri haksız yere öldürüyor olmaları idi. Bütün bunların sebebi ise, isyan etmekte ve (Allah’ın koyduğu) sınırları çiğnemekte oluşları idi.
3:152وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ
Diyanet Meali:Nihayet sevdiğiniz şeyi (zaferi) size gösterdikten sonra, (za’f gösterdiniz. Peygamber’in verdiği emir konusunda tartıştınız) ve emre karşı geldiniz.
4:14وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا
Diyanet Meali: Kim de Allah’a ve Peygamberine isyan eder ve O’nun koyduğu sınırları aşarsa, Allah onu (ebedî kalacağı) cehennem ateşine sokar.
4:42يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَعَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّىٰ بِهِمُ الْأَرْضُ
Diyanet Meali:O kıyamet günü, Allah’ı inkâr edip Peygamber’e isyan edenler, yer yarılıp içine girmiş olmayı isterler.
4:46وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ
Diyanet Meali:“İşittik, karşı geldik”, “İşit, işitmez olası!” derler.
5:78ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ
Diyanet Meali:Bu, onların isyan etmeleri ve hadlerini aşıyor olmalarından ötürüydü.
6:15قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ
Diyanet Meali:De ki: “Ben Rabbime isyan edersem gerçekten, büyük bir günün (kıyamet gününün) azabından korkarım.” *
10:15إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ
Diyanet Meali:“Eğer Rabbime isyan edecek olursam, elbette büyük bir günün azabından korkarım.”
10:91آلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ
Diyanet Meali:Şimdi mi?! Oysa daha önce isyan etmiş ve bozgunculardan olmuştun. *
11:59وَتِلْكَ عَادٌ جَحَدُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَعَصَوْا رُسُلَهُ
Diyanet Meali:İşte Âd kavmi! Rablerinin âyetlerini inkâr ettiler. O’nun peygamberlerine karşı geldiler..
11:63فَمَنْ يَنْصُرُنِي مِنَ اللَّهِ إِنْ عَصَيْتُهُ
Diyanet Meali:“O’na karşı geldiğim takdirde beni Allah’tan kim koruyabilir?”
14:36فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
Diyanet Meali:“Artık kim bana uyarsa, o bendendir. Kim de bana karşı gelirse, şüphesiz sen çok bağışlayan, çok merhamet edensin.”
18:69قَالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ صَابِرًا وَلَا أَعْصِي لَكَ أَمْرًا
Diyanet Meali:Mûsâ, “İnşaallah beni sabırlı bulacaksın. Hiçbir işte de sana karşı gelmeyeceğim” dedi. *
20:93أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَيْتَ أَمْرِي
Diyanet Meali:“(Saptıklarını gördüğün zaman) bana uymana (ne engel oldu?) Yoksa emrime karşı mı geldin?”
20:121وَعَصَىٰ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَىٰ
Diyanet Meali:Âdem, Rabbine isyan etti ve yolunu şaşırdı.
26:216فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:Eğer sana karşı gelirlerse, “Şüphesiz ben sizin yaptığınız şeylerden uzağım” de. *
33:36وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا
Diyanet Meali:Kim Allah’a ve Resûlüne karşı gelirse, şüphesiz ki o apaçık bir şekilde sapmıştır.
39:13قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ
Diyanet Meali:De ki: “Eğer ben Rabbime isyan edersem, şüphesiz büyük bir günün azabından korkarım.” *
60:12وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ
Diyanet Meali:(Ey Peygamber! Mü’min kadınlar, Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek), elleriyle ayakları arasında bir iftira uydurup getirmemek, hiçbir iyi işte sana karşı gelmemek (konusunda sana biat etmek üzere geldikleri zaman, biatlarını kabul et.)
66:6عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ
Diyanet Meali:O ateşin başında gayet katı, çetin, Allah’ın kendilerine verdiği emirlere karşı gelmeyen (ve kendilerine emredilen şeyi yapan melekler vardır).
69:10فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً
Diyanet Meali:Öyle ki Rablerinin elçilerine karşı geldiler. Bunun üzerine Allah da onları gittikçe artan bir azap ile yakaladı. *
71:21قَالَ نُوحٌ رَبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِي
Diyanet Meali:Nûh, dedi ki: “Rabbim! Gerçekten onlar bana karşı geldiler.”
72:23وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا
Diyanet Meali:“Kim Allah’a ve Resûlüne karşı gelirse, şüphesiz onlar için, içinde ebedî kalacakları cehennem ateşi vardır.”
73:16فَعَصَىٰ فِرْعَوْنُ الرَّسُولَ فَأَخَذْنَاهُ أَخْذًا وَبِيلًا
Diyanet Meali:Ama Firavun o peygambere isyan etti, biz de onu ağır ve çetin bir şekilde yakalayıverdik. *
79:21فَكَذَّبَ وَعَصَىٰ
Diyanet Meali:Fakat o, Mûsâ’yı yalanladı ve isyan etti. *

عَصِىٌّ : İsim. 

19:44يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَٰنِ عَصِيًّا
Diyanet Meali:“Babacığım! Şeytana tapma! Çünkü şeytan Rahmân’a isyankâr olmuştur.” *
19:14وَبَرًّا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُنْ جَبَّارًا عَصِيًّا
Diyanet Meali:(O, Allah’tan sakınan), anne babasına iyi davranan bir kimse idi. İsyancı bir zorba değildi. *

عِصْيَانٌ : İsim. 

49:7وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ
Diyanet Meali:İnkârı, fasıklığı ve (İslâm’ın emirlerine) karşı çıkmayı da size çirkin göstermiştir.

مَعْصِيَةٌ : İsim. 

58:8وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ
Diyanet Meali:Günah, düşmanlık ve peygambere isyanı konuşanları (görmedin mi)?
58:9إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ
Diyanet Meali:(Ey iman edenler!) Siz baş başa gizlice konuştuğunuz zaman, günah, düşmanlık ve peygambere isyanı konuşmayın.