ذ و ق

KÖK HARFLER: ذ و ق

ANLAM: 

ذَاقَ: Bir şeyi tatmak, denemek, onun tadını biliyor olmak. (Esasen, bir şeyden az miktar alındığında kullanılır; çok alındığında, اَكَلَ sözcüğü kullanılmaktadır.)

Zevk: Tat alma, diğer tüm duyulara ve durumlara veya koşullara yönelik nesnelerin yanı sıra algıyı ifade etmek için kullanılmıştır; ağzın duyusu ile sınırlı değildir. 

Tadın: yani deneyimleyin, hissedin!

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ذَاقَ (geniş zaman يَذُوقُ mastar isim ذَوْقٌ ve مَذَاقٌ):

ذَاقَهُ : O şeyi tattı, denedi ya da onun tadını biliyordu. Esasen, bir şeyden az miktar alındığında kullanılır; çok alındığında, اَكَلَ kelimesi kullanılmaktadır. Güçlendirmek suretiyle اَلذَّوْقُ tat alma, diğer tüm duyulara ve durumlara veya koşullara yönelik nesnelerin yanı sıra algıyı ifade etmek için kullanılmıştır; ağzın duyusu ile sınırlı değildir.

ذُقْتُ الشَّىْءَ : O şeyi denedim ya da tattım.

ذَاقَ فُلَانٌ اَلْبَاْسَ : Biri o şeyi tattı ya da deneyimledi, yani düşüşüyle biliyordu.

ذَاقَ طَعْمَ الْاِيمَانِ : İnancın tadını aldı ya da deneyimledi.

ذَاقَ الْقَوْسَ : Denemek amacıyla yay kirişini çekti ki direncinin ne olduğunu görebilsin.

ذُقْتُ مَا عِنْدَ فُلَانٍ : Böyle birinin ne gibi özelliklere sahip olduğunu biliyordum ya da denedim ya da test ettim.

اَذَاقَهُ الشَّىْءَ : O şeyi ona tattırdı.

ذَائِقَةٌ kelimesi ذَائِقٌ kelimesinin dişil halidir (ismi fail). 

ذَائِقٌ : Tadan kişi; ya da tatma vb.

اَلذَّوْقُ ve الذَّائِقَةُ : Tat duyusu veya gücü.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
ذَاقَfiil-I36Tattı, hissetti78/30
أَذَاقَfiil-IV22Tattırdı, hissettirdi39/26
ذَائِقٌisim5Tadan, hisseden37/31Müennes: ذَائِقَةٌ

Toplam63


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

  • ذَاقَ
    • اِسْتَطْعَمَ > bak: ط ع م
    • طَعِمَ > bak: ط ع م
    • تَذَوَّقَ > bu kök
    • لَعِقَ
  • أَذَاقَ
  • ذَوْقٌ (a)
  • ذَوْقٌ (b)
    • أَدَبٌ
    • لِيَاقَةٌ
    • كَيَاسَةٌ
    • فِطْنَةٌ

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Zevk ذَوْق Lezzet alma, hoşa gitme, tatma.
Zâika ذَائِقَة Tatma, tat alma.
Mezâk مَذَاق Tatmak.
Tezvîk تَذْوِيق Tattırma, zevk aldırma.
Tezevvuk تَذَوُّق  Tad alma, zevk alma. Tatma. Çoğul: Tezevvukât
Mütezevvik مُتَذَوِّق Tadını tadan. Zevk ve safa eden.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

ذَاقَ : Fiil-I.

3:106أَكَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
Diyanet Meali:“İmanınızdan sonra inkâr ettiniz, öyle mi? Öyle ise inkâr etmenize karşılık azabı tadın.”
3:181وَنَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ
Diyanet Meali:Ve “Tadın yangın azabını!” diyeceğiz.
4:56كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ
Diyanet Meali:Derileri yanıp döküldükçe, azabı tatmaları için onların derilerini yenileyeceğiz.
5:95أَوْ عَدْلُ ذَٰلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ
Diyanet Meali:Yahut onun dengi oruç tutmaktır. (Bu) yaptığı işin kötü sonucunu tatması içindir.
6:30قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
Diyanet Meali:(Allah), “Öyleyse inkâr etmekte olduğunuzdan dolayı tadın azabı!” diyecek.
6:148كَذَٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّىٰ ذَاقُوا بَأْسَنَا
Diyanet Meali:Onlardan öncekiler de (peygamberlerini) böyle yalanlamışlardı da sonunda azabımızı tatmışlardı.
7:22فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا
Diyanet Meali:Ağaçtan tattıklarında kendilerine avret yerleri göründü.
7:39فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِنْ فَضْلٍ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ
Diyanet Meali:“Sizin bize karşı bir üstünlüğünüz yoktur. Artık kazanmış olduğunuz şeylere karşılık, azabı tadın.”
8:14ذَٰلِكُمْ فَذُوقُوهُ وَأَنَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابَ النَّارِ
Diyanet Meali:İşte şimdi siz tadın onu! Kâfirlere bir de cehennem azabı vardır. *
8:35فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
Diyanet Meali:Öyle ise (ey müşrikler) inkâr etmekte olduğunuzdan dolayı tadın azabı.
8:50يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ
Diyanet Meali:Melekler, kâfirlerin yüzlerine ve artlarına vura vura ve “haydi tadın yangın azabını” (diyerek canlarını alırken bir görseydin).
9:35هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْنِزُونَ
Diyanet Meali:“İşte bu, kendiniz için biriktirip sakladığınız şeylerdir. Haydi tadın bakalım, biriktirip sakladıklarınızı!”
10:52ثُمَّ قِيلَ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ
Diyanet Meali:Sonra da zulmedenlere, “Ebedî azabı tadın!” denilecektir.
16:94وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدْتُمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Allah yolundan sapmanız sebebiyle kötü azabı tadarsınız.
22:22كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ
Diyanet Meali:Her ne zaman cehennemden, o ızdıraptan çıkmak isteseler, oraya geri döndürülürler ve onlara, “Tadın yangın azabını” denilir. *
29:55وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:Allah, onlara, “Yapmakta olduklarınızın cezasını tadın” diyecektir.
32:14فَذُوقُوا بِمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا
Diyanet Meali:(Onlara şöyle denilecek:) “O hâlde, bu gününüze kavuşmayı unutmanıza karşılık azabı tadın.”
32:14وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:“Yapmakta olduklarınıza karşılık ebedî azabı tadın.”
32:20وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ
Diyanet Meali:Ve onlara, “Yalanlamakta olduğunuz ateş azabını tadın” denir.
34:42وَنَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّتِي كُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُونَ
Diyanet Meali:Zulmedenlere, “Yalanlamakta olduğunuz cehennem azabını tadın” deriz.
35:37فَذُوقُوا فَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ نَصِيرٍ
Diyanet Meali:“Öyle ise tadın azabı. Çünkü zalimler için hiçbir yardımcı yoktur.”
38:8بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِنْ ذِكْرِي بَلْ لَمَّا يَذُوقُوا عَذَابِ
Diyanet Meali:Hayır, onlar benim Zikrimden (Kur’an’dan) şüphe içindedirler. Hayır, henüz azabımı tatmadılar.
38:57هَٰذَا فَلْيَذُوقُوهُ حَمِيمٌ وَغَسَّاقٌ
Diyanet Meali:İşte (azap), onu tatsınlar: Bir kaynar su ve bir irin. *
39:24وَقِيلَ لِلظَّالِمِينَ ذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ
Diyanet Meali:Zalimlere, “Kazandıklarınızı tadın” denir.
44:49ذُقْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ
Diyanet Meali:(Deyin ki:) “Tat bakalım! Hani sen güçlüydün, şerefliydin!?” *
44:56لَا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الْأُولَىٰ
Diyanet Meali:Orada ilk ölümden başka bir ölüm tatmazlar.
46:34قَالُوا بَلَىٰ وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
Diyanet Meali:Onlar, “Evet, Rabbimize andolsun ki (gerçekmiş)” derler. Allah, “Öyle ise inkâr etmekte olduğunuzdan dolayı azabı tadın!” der.
51:14ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هَٰذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ
Diyanet Meali:“Azabınızı tadın! İşte acele isteyip durduğunuz şey budur.” *
54:37وَلَقَدْ رَاوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِي وَنُذُرِ
Diyanet Meali:Andolsun, onlar onun (meleklerden olan) misafirlerinden nefislerindeki kötü arzuları tatmin etmek istediler. Biz de onların gözlerini silme kör ettik. “Haydi azabımı ve uyarılarımı tadın!” dedik. *
54:39فَذُوقُوا عَذَابِي وَنُذُرِ
Diyanet Meali:“Haydi azabımı ve uyarılarımı tadın!” dedik. *
54:48يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ
Diyanet Meali:Yüzüstü ateşe sürüklendikleri gün kendilerine, “Cehennemin dokunuşunu tadın!” denecek. *
59:15كَمَثَلِ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَرِيبًا ذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ
Diyanet Meali:(Onların durumu), kendilerinden az öncekilerin (Mekkeli müşriklerin) durumu gibidir. Onlar (Bedir’de) yaptıklarının cezasını tatmışlardır.
64:5أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ
Diyanet Meali:Daha önce inkâr edip de inkârlarının cezasını tadanların haberi size gelmedi mi?
65:9فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَكَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا
Diyanet Meali:Böylece yaptıklarının cezasını tattılar ve işlerinin sonu tam bir hüsran oldu. *
78:24لَا يَذُوقُونَ فِيهَا بَرْدًا وَلَا شَرَابًا
Diyanet Meali:Orada ne bir serinlik ve ne de içecek bir şey tadacaklar! *
78:30فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِيدَكُمْ إِلَّا عَذَابًا
Diyanet Meali:Kâfirlere şöyle denilir: “Şimdi tadın. Artık bundan sonra yalnızca azabınızı artıracağız.” *

أَذَاقَ : Fiil-IV. 

6:65أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ
Diyanet Meali:“Ya da sizi grup grup birbirinize düşürmeğe ve kiminizin şiddetini kiminize tattırmaya (gücü yetendir).”
10:21وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ إِذَا لَهُمْ مَكْرٌ فِي آيَاتِنَا
Diyanet Meali:Kendilerine dokunan bir sıkıntıdan sonra, insanlara bir rahmet (ferahlık ve mutluluk) tattırdığımız zaman, bir de bakarsın ki âyetlerimiz hakkında onların bir tuzakları (birtakım tertipleri ve asılsız iddiaları) vardır.
10:70ثُمَّ نُذِيقُهُمُ الْعَذَابَ الشَّدِيدَ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ
Diyanet Meali:Sonra da, inkâr etmekte olduklarına karşılık onlara şiddetli azabı tattıracağız.
11:9وَلَئِنْ أَذَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَئُوسٌ كَفُورٌ
Diyanet Meali:Eğer insana tarafımızdan bir rahmet (nimet) tattırır da, sonra bunu ondan çekip alırsak, şüphesiz o ümitsiz ve nankör oluverir. *
11:10وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي
Diyanet Meali:Ama kendisine dokunan bir sıkıntıdan sonra, ona bir nimet tattırırsak mutlaka, “Kötülükler benden gitti” diyecektir.
16:112فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ
Diyanet Meali:Fakat Allah’ın nimetlerine nankörlük ettiler; bu yüzden (yaptıklarına karşılık), Allah onlara şiddetli açlık ve korku ızdırabını tattırdı.
17:75إِذًا لَأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ
Diyanet Meali:İşte o zaman sana, hayatın da, ölümün de katmerli acılarını tattırırdık.
22:9لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ
Diyanet Meali:Ona dünyada bir rezillik vardır. Ona kıyamet gününde de yangın azabını tattıracağız.
22:25وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ
Diyanet Meali:Kim de orada zulmederek haktan sapmak isterse, biz ona elem dolu bir azaptan tattıracağız.
25:19وَمَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا
Diyanet Meali:Sizden kim de zulüm ve haksızlık ederse, ona büyük bir azap tattırırız.
30:33ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُمْ مِنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ
Diyanet Meali:Sonra Allah, onlara kendinden bir rahmet tattırınca da, bir bakarsın ki içlerinden bir grup, Rablerine ortak koşuyorlar.
30:36وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا
Diyanet Meali:İnsanlara bir rahmet tattırdığımız zaman ona sevinirler.
30:41لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
Diyanet Meali:Dönmeleri için Allah, yaptıklarının bazı (kötü) sonuçlarını (dünyada) onlara tattıracaktır.
30:46وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ
Diyanet Meali:Rüzgârları, yağmurun müjdecileri olarak göndermesi, Allah’ın (varlık ve kudretinin) delillerindendir. O, bunu, size rahmetinden tattırmak … için yapar.
32:21وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
Diyanet Meali:Andolsun, dönsünler diye biz onlara (ahiretteki) en büyük azaptan önce (dünyadaki) yakın azabı elbette tattıracağız. *
34:12وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ
Diyanet Meali:İçlerinden kim bizim emrimizden çıkarsa, ona alevli ateş azabını tattırırız.
39:26فَأَذَاقَهُمُ اللَّهُ الْخِزْيَ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ
Diyanet Meali:Böylece Allah dünya hayatında onlara zilleti tattırdı. Elbette ki ahiret azabı daha büyüktür.
41:16فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا صَرْصَرًا فِي أَيَّامٍ نَحِسَاتٍ لِنُذِيقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Biz de onlara dünya hayatında zillet azabını tattırmak için o mutsuz kara günlerde üzerlerine dondurucu bir rüzgâr gönderdik.
41:27فَلَنُذِيقَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا عَذَابًا شَدِيدًا
Diyanet Meali:İnkâr edenlere mutlaka şiddetli bir azabı tattıracağız.
41:50وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ رَحْمَةً مِنَّا مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ هَٰذَا لِي
Diyanet Meali:Andolsun! Başına gelen bir zarardan sonra kendisine tarafımızdan bir rahmet tattırsak mutlaka “Bu benim hakkımdır” der.
41:50فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِمَا عَمِلُوا وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنْ عَذَابٍ غَلِيظٍ
Diyanet Meali:Andolsun, biz inkâr edenlere yaptıklarını mutlaka haber vereceğiz ve andolsun, onlara mutlaka ağır azaptan tattıracağız.
42:48وَإِنَّا إِذَا أَذَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِهَا
Diyanet Meali:Gerçekten biz insana katımızdan bir rahmet tattırdığımızda ona sevinir.

ذَائِقُونَ : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Erkek Çoğul. Tekili: ذَائِقٌ

37:31فَحَقَّ عَلَيْنَا قَوْلُ رَبِّنَا إِنَّا لَذَائِقُونَ
Diyanet Meali:“Artık Rabbimizin  sözü (azap) bizim hakkımızda gerçekleşti. Biz onu mutlaka tadacağız.” *
37:38إِنَّكُمْ لَذَائِقُو الْعَذَابِ الْأَلِيمِ
Diyanet Meali:Şüphesiz siz mutlaka elem dolu azabı tadacaksınız. *

ذَائِقَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Müennes.

3:185كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
Diyanet Meali:Her canlı ölümü tadacaktır. Ancak kıyamet günü yaptıklarınızın karşılığı size tastamam verilecektir.
21:35كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً
Diyanet Meali:Her nefis ölümü tadacaktır. Sizi bir imtihan olarak hayır ile de şer ile de deniyoruz.
29:57كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ
Diyanet Meali:Her can ölümü tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz. *