KÖK HARFLER: ذ ر و

ANLAM: 

ذَرَا : (Rüzgar) bir şeyi yükseltmek, o şeyi taşımak, o şeyi saçıp savurmak. (Bir şey) rüzgarda uçup gitmek, savrulmak. Uçurmak, dağıtmak, savurmak.

AÇIKLAMA:

ذِرْوَةُ السَّنَامِِ وَذُرَاهُ : Hörgücün üst ya da en üst kısmı. Buradan hareketle “senin yanında en üst yerdeyim” anlamında أَنَا فيِ ذُرَاكَ denilmiştir.

مِذْرَوَانِ : Her iki sağrının, iki kalçanın iki ucu.

Fiil olarak “Rüzgar onu (herhangi bir nesneyi veya toprağı) kaldırdı, uçurdu veya alıp götürdü, dağıttı, yaydı” anlamında ذَرَتْهُ الرِّيحُ şeklinde kullanılır. Bu fiilin muzari hali ise, تَذْرُوهُ ve تَذْرِيهِ şekillerinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا : O tozutup savuranlara and olsun (51/1). Yine şöyle buyurmuştur: تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ : Rüzgârların savurduğu… (18/45).

ذُرِيَّةٌ kelimesi, her ne kadar yaygın dilde bazen “küçükleri (evlatlar, çocuklar) ve büyükleri (yetişkinler) kapsasa da temelde “küçükleri, evlatları, çocukları” ifade eder. Bu lafızla tekil ve çoğul için kullanılır. Fakat temeli çoğul anlamda kullanılmasıdır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ : Bunlar birbirinden gelme bir nesillerdir (3/34); ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ : Ey Nûh ile birlikte gemide taşıdığımız kimselerin nesli! (17/3); وَآيَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنَا ذُرِّيَّتَهُمْ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ : Onlar için bir âyet de, onların çocuklarını dolu gemide taşımamız (36/41); قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي : “Ben seni insanlara önder yapacağım” demişti. “Soyumdan da” dedi (2/124).

ذُرِّيَّةٌ kelimesi ile ilgili üç görüş vardır: 

1. Bir görüşe göre, “Yüce Allah mahlukatın şahıslarına, bedenlerine varlık verdi, onları vücuda getirdi, var etti, yarattı” anlamına gelen ذَرَأَ اللهُ اْلخَلْقَ kullanımından gelir. Mesela بَرِيَّةٌ kelimesi gibi (kelimenin aslından olan) hemze harfinin kullanımı terk edilmiştir. 
2. Bir görüşe göre ise, ذُرُّويَةٌ kökünden gelir. 
3. Başka bir görüşe göre ise, فُعْلِيَّةٌ veznindedir, “tefrik etmek, dağıtmak, yaymak veya saçmak” anlamındaki ذَرٌّ kökünden gelir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ذَرَا (geniş zaman يَذُورُ mastar isim ذَوْرٌ)

ذَرَتْهُ الرِّيحُ (geniş zaman تَذْرُوهُ) : Rüzgar o şeyi yükseltti, o şeyi taşıdı, o şeyi saçıp savurdu.

ذَرَا الشَّىْءُ : O şey rüzgarda uçup gitti ya da savruldu.

ذَرَوْتُ الْحِنْطَةَ : Buğdayı savurdum.

ذَرَا الْاَرْضَ : Tohumları savurarak toprağı ekti.

اَلذَّارِيَاتُ : Savuran veya dağıtan rüzgarlar; ya da doğurgan kadınlar, çünkü onlar çocuk saçarlar; yaratılan varlıkların, meleklerin ve diğerlerinin saçılma sebepleri.

وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا : Tozu dumana katıp savuran (rüzgar)lara. ذَرْوًا (mastar isim): Anlamın pekiştirilmesi için kullanılmıştır (51:1).