KÖK HARFLER: س د س
ANLAM:
سَدَسَ : Halkın mallarının altıda birini almak. İnsanların altıncısı olmak. Kendisiyle birlikte onları altı kişi yapmak; kendisiyle birlikte insanları altmış kişi yapmak; on beşi on altı yapmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
سَدَسَ (geniş zaman يَسْدِسُ mastar isim سَدْسٌ):
سَدَسَ الْقَوْمَ : Halkın mallarının altıda birini aldı.
سَدَسَ الْقَوْمَ (geniş zaman يَسْدِسُ mastar isim سَدْسٌ ): İnsanların altıncısıydı ya da öyle oldu; kendisiyle birlikte onları altı kişi yaptı; kendisiyle birlikte insanları altmış kişi yaptı; on beşi on altı yaptı.
سُدُسٌ ve سُدْسٌ : Altıda bir hisse.
سَادِسٌ : Altıncı.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| سَادِسٌ | isim | 2 | Altıncı, altıncısı. | 18/22 |
| سُدُسٌ | isim | 3 | Altıda bir. | 4/11 |
|
| Toplam | 5 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Sâdis | سَادِس | Altıncı. |
|
| Südüs | سُدُس | Altıda bir. |
|
| Südâsi | سُدَاسِى | Altılı. |
|
| Tesdîs | تَسْدِيس | Gazelin her beytine dörder mısra ilave ile onu müseddes (altı mısralı) haline getirmek. | Çoğul: Tesdîsât |
| Müseddes(e) | مُسَدَّس | Altı kısımdan meydana gelmiş. Altılı. Altıgen. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
سَادِسٌ : İsim.
| 18:22 | ‘وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Bazıları bilmedikleri şey hakkında atıp tutarak:”Beş kişidirler, altıncıları köpekleridir” diyecekler. |
| 58:7 | وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ |
| Diyanet Meali: | Beş kişi gizlice konuşmaz ki altıncıları O olmasın. |
سُدُسٌ : İsim.
| 4:11 | وَلِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِنْ كَانَ لَهُ وَلَدٌ |
| Diyanet Meali: | Ölenin çocuğu varsa, geriye bıraktığı maldan, ana babasından her birinin altıda bir hissesi vardır. |
| 4:11 | فَإِنْ كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ |
| Diyanet Meali: | Eğer kardeşleri varsa, anasının hissesi altıda birdir. |
| 4:12 | وَاِنْ كَانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلَالَةً اَوِ امْرَاَةٌ وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ |
| Diyanet Meali: | Eğer kendisine varis olunan bir erkek veya bir kadının evladı ve babası olmaz ve bir erkek veya bir kız kardeşi bulunursa, ona altıda bir düşer. |