KÖK HARFLER: ج ف ن
ANLAM:
جَفَنَ : Dişi bir deve kesmek ve etini yemeleri için çanaklar içinde insanlara vermek.
AÇIKLAMA:
جَفْنَةٌ kelimesi, “yiyecekler için kullanılan kaba” tahsis edilmiştir. Çoğulu جِفَانٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ Havuz gibi leğenler (34/13).
Bir hadiste şöyle geçer: أَنْتَ الْجَفْنَةُ اْلغَرَّاءُ (Sen tertemiz yemek kabısın). Buradaki جَفْنَةٌ kelimesi “konuksever” anlamındadır.
Buna benzetilerek “küçük kuyuya” جَفْنَةٌ denmiştir
جَفْنٌ kelimesi ise, “kılıcın kabına, kınına” ve “gözün kabına, göz kapağına” tahsis edilmiştir. Çoğulu أَجْفاَن şeklinde gelir.
Üzümlerin kabı olduğu düşünülerek “asma” جَفْنٌ olarak adlandırılmıştır. (Müfredât)
DİĞER BAZI TÜREVLER:
جَفَنَ (geniş zaman يَجْفُنُ mastar isim جَفْنٌ): Dişi bir deve kesti ve etini yemeleri için çanaklar içinde insanlara verdi.
جَفْنَةٌ (çoğul hali جِفَانٌ) : Özellikle gıdayı muhafaza eden bir kap için kullanılan, bir tür çanak; cömert bir insan.
جَفْنَةٌ غَرَّاءُ : Birçok konuğu eğlendiren ve doyuran cömert bir insan; جَفْنَةٌ olarak bilinir çünkü insanlar, o kişi tarafından جَفْنَةٌ içinde doyurulur.
كُفِئَتْ جَفْنَتُهُ : Çanağı alt üst olmuştu, yani: O kişi maktuldü.
جَفْنَةٌ aynı zamanda bir çeşit şaraptır.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| جِفَانٌ | isim | 1 | Çanak, küp, leğen, kazan, tekne (çoğul) | 34/13 | Tekili: جَفْنَةٌ |
|
| Toplam | 1 |
|
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Cefn | جَفْن | Göz kapağı. Bıçak ve kılıç kını. Asma çubuğu. | Çoğul: Ecfün, Ecfân, Cüfûn |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
جِفَانٌ : İsim. Çoğul. Tekili: جَفْنَةٌ
| 34:13 | يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ |
| Diyanet Meali: | Cinler, Süleyman için dilediği biçimde kaleler, heykeller, havuz gibi çanaklar yapıyorlardı. |