KÖK HARFLER:  ج ل د

ANLAM: 

جَلَدَ : Birinin bedenine (cildine/derisine) vurmak ya da yaralamak. Ona bir kırbaç ile ya da kırbaçlarla vurmak.

AÇIKLAMA:

جِلْدٌ : bedeni, vücudu kaplayan kabuk, deri. Çoğulu جُلُود şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَيْرَهَا Derileri kavruldukça azabın acısını duysunlar diye kendilerine başka deriler giydireceğiz (4/56). 

Şu sözüne gelince: اَللهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُتَشَابِهاً مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُم إِلَى ذِكْرِ اللهِ Allah, âyetleri birbirine benzeyen ve yer yer tekrar eden Kitab’ı, sözlerin en güzeli olarak indirmiştir. Rabb’lerinden korkanların bu Kitap’dan derileri ürperir; sonra hem derileri hem de kalpleri Allah’ın zikriyle yumuşar (39/23). Buradaki جُلُود kelimesi ile “bedenler, vücutlar”, قُلُوب kelimesiyle de “nefisler” kastedilmiştir.

Yüce Allah’ın şu sözlerine gelince: حَتَّى إِذَا مَا جَاؤُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتمْ عَلَيْنَا Nihâyet oraya vardıklarında kulakları, gözleri ve derileri, yaptıkları hakkında onların aleyhine şahitlik ettiler; Derilerine: ‘Aleyhimize niçin şahidlik ettiniz?’ derler (41/20-21)… Bir görüşe göre burada geçen جُلُود kelimesi “edep yerlerinden” kinayedir. 

جَلَدَهُ : Derisine (جِلْد) vurdu. Bu kullanımıyla “karnına (بَطْنٌ) vurdu” anlamına gelen بَطَنَهُ fiiline ve “sırtına (ظَهْرٌ) vurdu” anlamına gelen ظَهَرَهُ fiiline benzer. Ayrıca “bir جِلْدٌ ile vurdu” anlamına da gelir. Bu kullanımıyla da “asayla (عَصَا) vurdu” anlamına gelen عَصَاهُ fiiline benzer. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً Seksen sopa (celde) vurunuz (24/4). 

جَلَدٌ : Deve yavrusunun yüzülmüş derisi. 

جلُدَ : Güçlü, kuvvetli ya da dayanıklı olmak veya o hale gelmek. Mastarı جَلَدٌ şeklinde gelir.

جَلْدٌ ve جَلِيدٌ : Güçlü, kuvvetli ya da dayanıklı. Bu kullanım temelde “derinin kuvvet kazanmasıyla” ilgilidir. مَا لَهُ مَعْقُولٌ وَلاَ مَجْلُودٌ denir ki “onun ne aklı var ne de kuvveti” demektir.

Sert arazi anlamına gelen أَرْضٌ جَلْدَةٌ kullanımında buna benzetme yapılmıştır. نَاقَةٌ جَلْدَةٌ (ne yavrusu ne de sütü olan dişi deve) kullanımında da aynı şekildedir. جَلَّدْتُ كَذَا : Şöyle bir şeye bir جِلْدٌ (cilt, deri) yaptım ya da geçirdim. 

فَرَسٌ مُجَلَّدٌ : Dövülmekten korkmayan at. Burada, kendisine vurulduğunda herhangi bir acı duymayacak olan mücelled, ciltlenmiş nesneye benzetme yapılmıştır. 

جَلِيدٌ : Kırağı. Sertlikte deriye benzetilerek böyle adlandırılmıştır. (Müfredât)

Bu kelimenin esas manası “kuvvet ve dayanıklılık”tır. Celâdet kelimesi; gözü peklik, yiğitlik anlamındadır. Celîd ise fazla celâdetli, bahadır demektir. Celâdet kelimesinin aslı, vücut dayanıklılığı anlamına gelen “salâbetu’l beden” ifadesinden gelmektedir. Kuvvet ve sabır anlamı da içermektedir. Celede fiili, “kırbaçla dövdü” demektir. Celâdet kelimesini de “kırbaçla dövülmeye, tokatlanmaya dayanıklılık” şeklinde açıklayabiliriz. Cilt etten daha sağlam olduğu için bu ismi almıştır. 

Celîd (buz), katılığı sebebi ile böyle isimlendirilmiştir. Bundan dolayı hadiseler karşısında güçlü olan kişi için celed ve celîd ifadeleri kullanılır. (Farklar Sözlüğü 106)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

جَلَدَ (geniş zaman يَجْلِدُ mastar isim جِلْدٌ):

جَلَدَهُ : Onun bedenine (cildine/derisine) vurdu ya da yaraladı. Ona bir kırbaç ile ya da kırbaçlarla vurdu.

جَلَدَتِ الْحَيَّةُ : Yılan soktu.

جَلَدَ جَارِيَتَهُ : Kadın kölesiyle birlikte oldu.

جَلَدَ بِهِ الْاَرْضَ : Onu yere fırlattı.

جَلَدَهُ عَلَى الْاَمْرِ : Onu, o şeyi isteği dışında yapmaya mecbur bıraktı.

جَلْدٌ ya da جَلْدَةٌ : Bir kırbaç; kamçı; değnek. (çoğul hali جَلَدَةٌ).

جَلَدَهُ الْحَدَّ : Yasayla emredildiği üzere kırbaçla vurmak suretiyle onu cezalandırdı.

جِلْدٌ (çoğul hali جُلُودٌ): Cilt, deri; bir hayvanın derisi; bir hayvan bedenini ve uzuvlarını saran deri; bir hayvanın dış ya da üst derisi; bir adamın bedeni ile kolları ve bacakları; bütünüyle bir insan ya da beden ya da bir insanın kol ve bacakları; bir kişinin benliği.

جِلْدٌ şu anlamlara da gelmektedir: kitabın bir cildi; fiyat; bir kitap cildi.