KÖK HARFLER: ق ص ص
ANLAM:
قَصَّ : (Saç) kesmek, kesip atmak, kırkmak ya da makaslamak. Birisini peşinden takip etmek. Birisinin izini veya ayak izlerini, onun ardından takip etmek. Birisinin izinden gitmeye veya onu izlemeye çabalamak, bunu yavaş yavaş yapmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| قَصَّ | fiil-I | 20 | Hikaye etti, anlattı, nakletti, izledi, takip etti | 28/25 |
| قَصَصٌ | isim | 6 | Kıssa, hikaye, takip | 18/64 |
| قِصَاصٌ | isim | 4 | Kısas | 2/178 |
|
| Toplam | 30 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Kass | قَصّ | Göğüs. |
| Kasas | قَصَص | Haber vermek. Hikaye etmek, anlatmak. |
| Kısâs | قِصَاص | Bir suçluyu, başkasına yaptığı kötülüğü aynı biçimde uygulayarak cezalandırma. |
| Kıssa | قِصَّة | Kendisinden ders alınması gereken kısa hikâye. |
| İktisâs | اِقْتِصَاص | Kıssa. Hikayeyi ya da bir haberi doğruca söylemek. İntikam almak. |
| Makas | مِقَاصّ | 1: Ters çevrilmiş, baş aşağı getirilmiş. 2: Bir eksen çevresinde dönebilecek biçimde çapraz eklemlenmiş, birbirine bakan yüzleri keskin iki çelik lamadan oluşmuş, arasına yerleştirilen herhangi bir şeyi kesmeye yarayan araç. |
| Takas | تَقَاصّ | Malın malla değişimi. |
Takas kelimesi, “kısas etme, göze göz dişe diş” anlamına gelen takâss (تقاصّ) sözcüğünden gelmektedir. (Nişanyan Sözlük)
Makas kelimesi, “kırpma aleti, makas” anlamına gelen mikass (مقاص) sözcüğünden gelmektedir. Bu kelime “kırptı” anlamındaki kassa (قصّ) fiilinden gelen alet ismidir. (Nişanyan Sözlük)
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
قَصَّ : Fiil-I.
| 4:164 | وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ |
| Diyanet Meali: | Daha önce kıssalarını sana anlattığımız peygamberler gönderdik. |
| 4:164 | وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَرُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ |
| Diyanet Meali: | Daha önce kıssalarını sana anlattığımız peygamberler gönderdik. Anlatmadığımız (nice) peygamberler de gönderdik. |
| 6:57 | إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ |
| Diyanet Meali: | “Hüküm yalnızca Allah’a aittir. O, hakkı anlatır. O, hakkı batıldan ayırt edenlerin en hayırlısıdır.” |
| 6:130 | أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي |
| Diyanet Meali: | “İçinizden size âyetlerimi anlatan peygamberler gelmedi mi?” |
| 7:7 | فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِمْ بِعِلْمٍ وَمَا كُنَّا غَائِبِينَ |
| Diyanet Meali: | Andolsun, onlara (yaptıklarını) tam bir bilgi ile anlatacağız. Çünkü biz onlardan uzak değiliz. * |
| 7:35 | إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي |
| Diyanet Meali: | İçinizden size benim âyetlerimi anlatan Peygamberler gelirse.. |
| 7:101 | تِلْكَ الْقُرَىٰ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَائِهَا |
| Diyanet Meali: | İşte memleketler! Onların haberlerinden bir kısmını sana anlatıyoruz. |
| 7:176 | فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ |
| Diyanet Meali: | Şimdi onlara bu olayları anlat ki düşünsünler. |
| 11:100 | ذَٰلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْقُرَىٰ نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْهَا قَائِمٌ وَحَصِيدٌ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Bunlar o memleketlerin haberlerinden bazılarıdır. Onları sana anlatıyoruz. Onlardan ayakta duranlar da var, yıkılıp gidenler de. * |
| 11:120 | وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Peygamberlerin haberlerinden, kendileriyle senin kalbini pekiştirdiğimiz her bir haberi sana aktarıyoruz. |
| 12:3 | نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ |
| Diyanet Meali: | Sana bu Kur’an’ı vahyetmekle kıssaların en güzelini anlatıyoruz. |
| 12:5 | قَالَ يَا بُنَيَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَىٰ إِخْوَتِكَ |
| Diyanet Meali: | Babası, şöyle dedi: “Yavrucuğum! Rüyanı kardeşlerine anlatma.” |
| 16:118 | وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ |
| Diyanet Meali: | Daha önce sana anlattıklarımızı yahudi olanlara da haram kılmıştık. |
| 18:13 | نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ |
| Diyanet Meali: | Biz sana onların haberlerini gerçek olarak anlatıyoruz. |
| 20:99 | كَذَٰلِكَ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ مَا قَدْ سَبَقَ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Sana geçmişin haberlerinden bir kısmını böylece anlatıyoruz. |
| 27:76 | إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَقُصُّ عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَكْثَرَ الَّذِي هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz bu Kur’an, İsrailoğullarına üzerinde ayrılığa düştükleri şeylerin çoğunu açıklıyor. * |
| 28:11 | وَقَالَتْ لِأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَنْ جُنُبٍ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ |
| Diyanet Meali: | Annesi, Mûsâ’nın kız kardeşine, “Onu takip et” dedi. O da Mûsâ’yı, onlar farkına varmadan uzaktan gözledi. * |
| 28:25 | فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ |
| Diyanet Meali: | Mûsâ, onun (Şu’ayb’ın) yanına gelip başından geçenleri ona anlatınca Şu’ayb, “Korkma” dedi. |
| 40:78 | وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ |
| Diyanet Meali: | Andolsun, senden önce de peygamberler gönderdik. Onlardan sana anlattıklarımız da var, (anlatmadıklarımız da var). |
| 40:78 | مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ |
| Diyanet Meali: | Onlardan sana anlattıklarımız da var, anlatmadıklarımız da var. |
قَصَصٌ : İsim.
| 3:62 | إِنَّ هَٰذَا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا اللَّهُ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz bu (İsa hakkındaki) gerçek kıssadır. Allah’tan başka hiçbir ilâh yoktur. |
| 7:176 | فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ |
| Diyanet Meali: | Şimdi onlara bu olayları anlat ki düşünsünler. |
| 12:3 | نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ |
| Diyanet Meali: | Sana bu Kur’an’ı vahyetmekle kıssaların en güzelini anlatıyoruz. |
| 12:111 | لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ |
| Diyanet Meali: | Andolsun ki, onların kıssalarında akıl sahipleri için ibret vardır. |
| 18:64 | قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلَىٰ آثَارِهِمَا قَصَصًا |
| Diyanet Meali: | Mûsâ: “İşte aradığımız bu idi” dedi. Bunun üzerine tekrar izlerini takip ederek gerisingeri döndüler. * |
| 28:25 | فَلَمَّا جَاءَهُ وَقَصَّ عَلَيْهِ الْقَصَصَ قَالَ لَا تَخَفْ |
| Diyanet Meali: | Mûsâ, onun (Şu’ayb’ın) yanına gelip başından geçenleri ona anlatınca Şu’ayb, “Korkma” dedi. |
قِصَاصٌ : İsim.
| 2:178 | يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى |
| Diyanet Meali: | Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı. |
| 2:179 | وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ |
| Diyanet Meali: | Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Umulur ki (bu hükme uyarak) korunursunuz. * |
| 2:194 | الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ |
| Diyanet Meali: | Haram ay, haram aya karşılıktır. Hürmetler (saygı gösterilmesi gereken şeyler) kısas kuralına tabidir. |
| 5:45 | وَكَتَبْنَا عَلَيْهِمْ فِيهَا أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَالْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَالسِّنَّ بِالسِّنِّ وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ |
| Diyanet Meali: | Onda (Tevrat’ta) üzerlerine şunu da yazdık: Cana can, göze göz, buruna burun, kulağa kulak, dişe diş kısas edilir. Yaralar da kısasa tabidir. |