غ ي ب

KÖK HARFLER: غ ي ب

ANLAM: 

غَابَ : Gaip olmak. Birisinden uzak veya ırak olmak. Gizli veya saklı olmak. Menzilde olmamak. Zihinsel algının uzanabileceği yerin ötesinde olmak. Yolculuk etmek ve çok uzağa gitmek. (Güneş) batmak. Bir şeyin içerisinde gizlenmek, saklanmak. 

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
اِغْتَابَ fiil-VIII 1 Gıybet etti (arkadan atıp tuttu, gıyaben çekiştirdi) 49/12
غَيَابَةٌ isim 2 Dip, derinlik 12/10
غَيْبٌ isim 53 Göze gözükmeyen, gözle görülmeyen, idrak edilemeyen, bilinemeyen 59/22 Çoğul: غُيُوبٌ
غَائِبٌ isim 4 Görünürlerde olmayan, idrak edilenlerde bulunmayan 27/20 Müennes: غَائِبَةٌ

Toplam 60


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Gayb غَيْب Gizli olan. Görünmeyen. Belirsiz.
Gaybî غَيْبِى Hazırda olmayan. Görünmeyenlere aid.
Gâib غَائِب Kayıp.
Gaybet غَيْبَة Başka yerde bulunmak. Hazırda olmamak. Gıybet.
Gaybûbet غَيْبُوبَة Gayıplık, hazırda olmayıp başka yerde olma.
Guyûb غُيُوب Kayıplar.
Gıyâb غِيَاب Hazır ve mevcut olmama, göz önünde bulunmama, uzaklaşma. Kaybolma. Arka. Gıyâben
Kayıp ——— Kaybolma, yitme, yitim.
Gıybet غِيْبَة Birisinin gıyabında hoşuna gitmeyen bir şeyi söylemek. 
Mugayyeb مُغَيَّب Kayıp. Kaybedilmiş.
Mugâyebe مُغَايَبَة Kaybolma.Gıybet etme.
Tagayyub تَغَيُّب Gözden kaybolma, görünmeme.
Mütegayyib(e) مُتَغَيِّب Gözden kaybolan, görünmez olan, uzaklaşan.
Tegâyüb تَغَايُب Birkaç kişinin topluca kaybolması.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

اِغْتَابَ : Fiil-VIII.

49:12وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا
Diyanet Meali:Birbirinizin kusurlarını ve mahremiyetlerini araştırmayın. Birbirinizin gıybetini yapmayın.

غَيَابَةٌ : İsim.

12:10قَالَ قَائِلٌ مِنْهُمْ لَا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ
Diyanet Meali:Onlardan bir sözcü, “Yûsuf’u öldürmeyin, onu bir kuyunun dibine bırakın…” dedi.
12:15فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ وَأَجْمَعُوا أَنْ يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ
Diyanet Meali:Yûsuf’u götürüp kuyunun dibine bırakmaya karar verdikleri zaman…

غَيْبٌ : İsim. Çoğulu: غُيُوبٌ

2:3الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ
Diyanet Meali:Onlar gaybe  inanırlar, namazı dosdoğru kılarlar…
2:33إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
Diyanet Meali:“(Size), göklerin ve yerin gaybını şüphesiz ki ben bilirim … (demedim mi)?”
3:44ذَٰلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ
Diyanet Meali:(Ey Muhammed!) Bunlar sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir..
3:179وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ
Diyanet Meali:Allah, size gaybı bildirecek de değildir.
4:34فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ
Diyanet Meali:İyi kadınlar, itaatkârdırlar. Allah’ın (kendilerini) koruması sayesinde onlar da “gayb”ı  korurlar.
5:94لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخَافُهُ بِالْغَيْبِ
Diyanet Meali:(Andolsun, Allah sizleri, ellerinizin ve mızraklarınızın erişebileceği avlar ile elbette deneyecek ki), görmediği hâlde kendisinden korkanı ayırıp meydana çıkarsın.
6:50قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ
Diyanet Meali:De ki: “Ben size, ‘Allah’ın hazineleri benim yanımdadır’ demiyorum. Ben gaybı da bilmem.”
6:59وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ
Diyanet Meali:Gaybın anahtarları yalnızca O’nun katındadır. Onları ancak O bilir.
6:73عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ
Diyanet Meali:Gaybı da, görülen âlemi de bilendir. O, hüküm ve hikmet sahibidir, (her şeyden) hakkıyla haberdardır.
7:188وَلَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ
Diyanet Meali:“Eğer ben gaybı biliyor olsaydım, daha çok hayır elde etmek isterdim.”
9:94ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ
Diyanet Meali:“Sonra hepiniz, gaybı da görülen âlemi de bilene döndürüleceksiniz…”
9:105وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:“Sonra gaybı da, görülen âlemi de bilen Allah’ın huzuruna döndürüleceksiniz. O da size bütün yapmakta olduğunuz şeyleri haber verecektir.”
10:20فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ
Diyanet Meali:De ki: “Gayb ancak Allah’ındır. Bekleyin, şüphesiz ben de sizinle birlikte bekleyenlerdenim!”
11:31وَلَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ
Diyanet Meali:Size ben, “Allah’ın hazineleri yanımdadır”, demiyorum; gaybı da bilmem.
11:49تِلْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ
Diyanet Meali:İşte bunlar, sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir.
11:123وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَيْهِ يُرْجَعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ
Diyanet Meali:Göklerin ve yerin gaybını bilmek Allah’a mahsustur. Bütün işler O’na döndürülür.
12:52ذَٰلِكَ لِيَعْلَمَ أَنِّي لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ
Diyanet Meali:(Yûsuf, “Benim böyle yapmam, Aziz’in); yokluğunda, benim kendisine hainlik etmediğimi … bilmesi içindi” (dedi).
12:81وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا وَمَا كُنَّا لِلْغَيْبِ حَافِظِينَ
Diyanet Meali:“(Ey babamız! Şüphesiz oğlun hırsızlık etti), biz ancak bildiğimize şahitlik ettik. (Sana söz verdiğimiz zaman) gaybı (oğlunun hırsızlık edeceğini) bilemezdik.”
12:102ذَٰلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ
Diyanet Meali:İşte bu (kıssa), gayb haberlerindendir. Onu sana biz vahiy yolu ile bildiriyoruz.
13:9عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعَالِ
Diyanet Meali:O, gaybı da görülen âlemi de bilendir, çok büyüktür, çok yücedir. *
16:77وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
Diyanet Meali:Göklerin ve yerin gaybı Allah’a aittir.
18:22وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ
Diyanet Meali:Bazıları bilmedikleri şey hakkında atıp tutarak: (“Onlar üç kişidirler, dördüncüleri köpekleridir” diyecekler). Yine, “Beş kişidirler, altıncıları köpekleridir” diyecekler.
18:26قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا لَهُ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
Diyanet Meali:De ki: “Kaldıkları süreyi Allah daha iyi bilir. Göklerin ve yerin gaybını bilmek O’na aittir.”
19:61جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَٰنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ
Diyanet Meali:(Onlar cennete), Rahmân’ın, kullarına gıyaben vaad ettiği “Adn” cennetlerine (girecekler). *
19:78أَطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَٰنِ عَهْدًا
Diyanet Meali:Gaybı mı görüp bilmiş, yoksa Rahmân’dan bir söz mü almış? *
21:49الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَهُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ
Diyanet Meali:Onlar, görmedikleri hâlde Rablerinden içten içe korkarlar. Onlar kıyamet gününden de korkarlar. *
23:92عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ
Diyanet Meali:Gaybı da, görülen âlemi de bilen Allah, onların yakıştırdığı nitelemelerden uzaktır. Onların koştukları ortaklardan çok yücedir. *
27:65قُلْ لَا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ
Diyanet Meali:De ki: “Göktekiler ve yerdekiler gaybı bilemezler, ancak Allah bilir.”
32:6ذَٰلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ
Diyanet Meali:İşte Allah, gaybı da görünen âlemi de bilendir, mutlak güç sahibidir, çok merhametlidir. *
34:3قُلْ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ عَالِمِ الْغَيْبِ
Diyanet Meali:De ki: “Hayır, öyle değil, gaybı bilen Rabbime andolsun ki, Kıyamet size mutlaka gelecektir.”
34:14أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ
Diyanet Meali:(Süleyman’ın cesedi yıkılınca cinler anladılar ki), eğer gaybı bilmiş olsalardı aşağılayıcı azap içinde kalmamış olacaklardı.
34:53وَقَدْ كَفَرُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ وَيَقْذِفُونَ بِالْغَيْبِ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ
Diyanet Meali:Oysa daha önce onu inkâr etmişlerdi ve uzak bir yerden gayb hakkında atıp tutuyorlardı. *
35:18إِنَّمَا تُنْذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ
Diyanet Meali:Sen ancak, görmedikleri hâlde Rablerinden için için korkanları ve namaz kılanları uyarırsın.
35:38إِنَّ اللَّهَ عَالِمُ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
Diyanet Meali:Şüphesiz Allah, göklerin ve yerin gaybını bilendir. Şüphesiz O, göğüslerin özünü (kalplerde olanı) hakkıyla bilendir. *
36:11إِنَّمَا تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَخَشِيَ الرَّحْمَٰنَ بِالْغَيْبِ
Diyanet Meali:Sen ancak Zikr’e (Kur’an’a) uyanı ve görmediği hâlde Rahmân’dan korkan kimseyi uyarırsın.
39:46عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ
Diyanet Meali:“Gaybı da, görünen âlemi de bilen (Allah’ım! Ayrılığa düştükleri şeyler konusunda) kulların arasında sen hükmedersin.”
49:18إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:Şüphesiz Allah, göklerin ve yerin gaybını bilir. Allah, yaptıklarınızı hakkıyla görendir. *
50:33مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَٰنَ بِالْغَيْبِ وَجَاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ
Diyanet Meali:“Görmediği hâlde sırf saygıdan dolayı Rahmân’dan korkan ve O’na yönelmiş bir kalp ile gelen kimseler (içindir).” *
52:41أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ
Diyanet Meali:Yoksa, gayb ilmi onların yanında da ondan mı yazıyorlar? *
53:35أَعِنْدَهُ عِلْمُ الْغَيْبِ فَهُوَ يَرَىٰ
Diyanet Meali:Gayb’ın ilmi kendi yanında da o gerçeği mi görüyor? *
57:25وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ
Diyanet Meali:Allah da kendisine ve Resûllerine gayba inanarak yardım edecekleri bilsin diye. Şüphesiz Allah kuvvetlidir, mutlak güç sahibidir.
59:22عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِيمُ
Diyanet Meali:Gaybı da, görünen âlemi de bilendir. O, Rahmân’dır, Rahîm’dir.
62:8ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:“Sonra gaybı da, görünen âlemi de bilen Allah’a döndürüleceksiniz de, O size yapmakta olduklarınızı haber verecektir.”
64:18عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
Diyanet Meali:O, gaybı da görünen âlemi de bilendir, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir. *
67:12إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ
Diyanet Meali:Görmedikleri hâlde Rablerinden korkanlar için bir bağışlanma ve büyük bir mükâfat vardır. *
68:47أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ
Diyanet Meali:Yahut gayb (Levh-i Mahfuz) kendi yanlarında da onlar mı (bundan aktarıp) yazıyorlar? *
72:26عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَىٰ غَيْبِهِ أَحَدًا
Diyanet Meali:O, gaybı bilendir. Hiç kimseye gaybını bildirmez. *
72:26عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَىٰ غَيْبِهِ أَحَدًا
Diyanet Meali:O, gaybı bilendir. Hiç kimseye gaybını bildirmez. *
81:24وَمَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ
Diyanet Meali:O, gayb hakkında cimri değildir. *

غُيُوبٌ : İsim. Çoğul. Tekili: غَيْبٌ 

5:109قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ
Diyanet Meali:Onların da, “Bizim hiçbir bilgimiz yok. Gaybleri hakkıyla bilen ancak sensin” diyecekleri (günü hatırlayın).
5:116تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ
Diyanet Meali:“Sen benim içimde olanı bilirsin, ama ben sende olanı bilemem. Şüphesiz ki yalnızca sen gaybları hakkıyla bilensin.”
9:78أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ وَأَنَّ اللَّهَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ
Diyanet Meali:Allah’ın, içlerinde gizlediklerini ve fısıltılarını bildiğini  ve Allah’ın gaybleri çok iyi bilen olduğunu bilmediler mi? *
34:48قُلْ إِنَّ رَبِّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَّامُ الْغُيُوبِ
Diyanet Meali:De ki: “Şüphesiz Rabbim gerçeği ortaya koyar. O, gaybleri hakkıyla bilendir.” *

غَائِبِينَ : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Erkek Çoğul. Nasb / Cerr Hali. Tekili: غَائِبٌ

7:7فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيْهِمْ بِعِلْمٍ وَمَا كُنَّا غَائِبِينَ
Diyanet Meali:Andolsun, onlara (yaptıklarını) tam bir bilgi ile anlatacağız. Çünkü biz onlardan uzak değiliz. *
27:20وَتَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ
Diyanet Meali:Süleyman, kuşlara göz atıp yokladı ve şöyle dedi: “Hüdhüd’ü niçin göremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?” *
82:16وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ
Diyanet Meali:Onlar oradan kaybolup kurtulacak da değillerdir. *

غَائِبَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Müennes. Müzekkeri: غَائِبٌ

27:75وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ
Diyanet Meali:Gökte ve yerde gâib (gizli) hiçbir şey yoktur ki apaçık bir Kitap’ta (Levh-i Mahfuz’da) olmasın. *