ع ش ر

KÖK HARFLER: ع ش ر

ANLAM: 

عَشَرَ : Onda bir almak; dokuza bir eklemek ve sayıyı on yapmak. Kendini de ekleyerek onların sayılarını on yapmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
عَاشَرَ fiil-III 1 Muaşeret etti, geçindi, kaynaştı 4/19
عَشْرٌ isim 12 On 89/2 Müennes: عَشْرَةٌ , عَشَرَةٌ
عَشَرَ isim 4 اَحَدَ عَشَرَ : Onbir 12/4
عِشْرُونَ isim 1 Yirmi 8/65
مِعْشَارٌ isim 1 Onda bir 34/45
عِشَارٌ isim 1 Büyük baş hamile hayvan (çoğul) 81/4 Tekil: عُشَرَاء
عَشِيرٌ isim 1 Arkadaş, yakın 22/13
عَشِيرَةٌ isim 3 Aşiret, yakınlar, akrabalar, arkadaşlar 26/214
مَعْشَرٌ isim 3 Birbiriyle kaynaşmış topluluk 55/33

Toplam 27


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • عِشْرَةٌ (a)
  • عِشْرَةٌ (b)
    • مُعَادَاةٌ > bak: ع د و
    • مُعَارَضَةٌ > bak: ع ر ض
    • بُغْضٌ > bak: ب غ ض
    • مُنَاهَضَةٌ
  • مَعْشَرٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Aşr عَشْر  On. Aşer, Aşere
Âşir عَاشِر 1: Onuncu. 2: Öşür toplayan.
Aşîr عَشِير 1: Dost, yardımcı. 2: Onda bir. 
Aşîret عَشِيرَة Kabile, oymak. Yakın akraba, aile.
Aşrâ’ عَشْرَاء 1: On aylık hamile deve. 2: Muharrem ayının onuncu günü.
Aşûra’ (Aşure) عَشُورَة Muharrem ayının onuncu günü.
Öşür ——— 1: Ondalık, onda bir.  2: Mahsullerden, Kur’an-ı Kerim hükümlerince onda bir olarak alınan zekat.
İşrûn عِشْرُون Yirmi sayısı.
Ma’şer مَعْشَر İnsan topluluğu, toplum.
Maşerî مَعْشَرِى Toplulukla ilgili, ortaklaşa, kolektif.
Mi’şâr مِعْشَار Onda bir. (1/10)
Ta’şîr تَعْشِير On, onarlı.
Muâşeret مُعَاشَرَة Birbiriyle toplumsal ilişkiler içinde bulunma.
Muâşir مُعَاشِر Muaşeret eden ve birbiriyle iyi geçinir olan.
İşret ——— İçki içme.

Aşure kelimesi, “onuncu gün” anlamındaki âşûrâ (عاشورا) sözcüğünden gelmektedir. (Nişanyan Sözlük) 

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

عَاشَرَ : Fiil-III. 

4:19وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ
Diyanet Meali:Onlarla iyi geçinin.

عَشْرٌ : İsim. 

2:234يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا
Diyanet Meali:(İçinizden ölenlerin geride bıraktıkları eşleri), kendi kendilerine dört ay on gün (iddet) beklerler.
6:160مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا
Diyanet Meali:Kim bir iyilik yaparsa, ona on katı vardır. 
7:142وَوَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ
Diyanet Meali:Mûsâ’ya otuz gece süre belirledik, buna on (gece) daha kattık.
11:13أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ
Diyanet Meali:Yoksa “onu (Kur’an’ı) uydurdu” mu diyorlar? De ki: “Haydi siz de onun gibi uydurma on sûre getirin.”
28:27فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِنْدِكَ
Diyanet Meali:Eğer sen bunu on yıla tamamlarsan, o da senden olur.
20:103يَتَخَافَتُونَ بَيْنَهُمْ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا عَشْرًا
Diyanet Meali:Aralarında birbirlerine “(Dünya’da) sadece on (gün) kaldınız” diye gizli gizli konuşacaklar. *
89:2وَلَيَالٍ عَشْرٍ
Diyanet Meali:On geceye andolsun, *

عَشْرَةٌ : İsim. Müennes. Müzekkeri: عَشْرٌ

2:60فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا
Diyanet Meali:Biz de, “Asanı kayaya vur” demiştik, böylece kayadan on iki pınar fışkırmıştı.
7:160وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا
Diyanet Meali:Biz onları on iki kabile hâlinde topluluklara ayırdık.
7:160أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا
Diyanet Meali:(Biz ona), “Asânı taşa vur” (diye vahyettik. Vurunca) taştan on iki pınar fışkırdı.

عَشَرَةٌ : İsim. Müennes. Müzekkeri: عَشْرٌ

2:196تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ
Diyanet Meali:Tam on gün (oruç tutar).
5:89فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ
Diyanet Meali:Bu durumda yeminin keffareti, (ailenize yedirdiğinizin orta hâllisinden) on yoksulu doyurmak..

عَشَرَ : İsim. On bir kelimesinin onlar hanesi. On bir: اَحَدَ عَشَرَ .

5:12
وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا
Diyanet Meali: Onlardan on iki temsilci -başkan- seçmiştik.
9:36إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Şüphesiz Allah’ın (gökleri ve yeri yarattığı günkü) yazısında, Allah katında ayların sayısı on ikidir.
12:4إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا
Diyanet Meali:Hani Yûsuf, babasına “Babacığım! Gerçekten ben (rüyada) on bir yıldız … gördüm.” demişti.
74:30عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ
Diyanet Meali:Üzerinde on dokuz (görevli melek) vardır. *

عِشْرُونَ : İsim. 

8:65إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ
Diyanet Meali:Eğer içinizde sabırlı yirmi kişi bulunursa, iki yüz kişiye galip gelirler.

مِعْشَارٌ : İsim. 

34:45وَكَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَمَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَيْنَاهُمْ
Diyanet Meali:Onlardan öncekiler de yalanlamışlardı. Hâlbuki bunlar onlara verdiğimiz şeylerin onda birine bile ulaşamamışlardır.

عِشَارٌ : İsim. 

81:4وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ
Diyanet Meali:Gebe develer salıverildiği zaman. *

عَشِيرٌ : İsim. 

22:13لَبِئْسَ الْمَوْلَىٰ وَلَبِئْسَ الْعَشِيرُ
Diyanet Meali:O (taptığı) ne kötü yardımcı, ne fena yoldaştır!

عَشِيرَةٌ : İsim. 

9:24قُلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ
Diyanet Meali:De ki: “Eğer babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, eşleriniz, aşiretiniz … (size Allah’tan, peygamberinden ve O’nun yolunda cihattan daha sevgili) ise…”
26:214وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ
Diyanet Meali:(Önce) en yakın akrabanı uyar. *
58:22وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ
Diyanet Meali:(Allah’a ve ahiret gününe iman eden hiçbir topluluğun), babaları, oğulları, kardeşleri yahut kendi soy sopları olsalar bile, (Allah’a ve peygamberine düşman olan kimselere sevgi beslediğini göremezsin).

مَعْشَرٌ : İsim. 

6:128وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ
Diyanet Meali:Onların hepsini bir araya toplayacağı gün şöyle diyecektir: “Ey cin topluluğu! İnsanlardan pek çoğunu saptırıp aranıza kattınız.”
6:130يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ
Diyanet Meali:(O gün Allah, şöyle diyecektir:) “Ey cin ve insan topluluğu! İçinizden size peygamberler gelmedi mi?”
55:33يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا
Diyanet Meali:Ey cin ve insan toplulukları! Göklerin ve yerin uçlarından bucaklarından geçip gitmeye gücünüz yeterse geçip gidin.